Ο Μακρυγιάννης

και ο

.

.

Παναγιώτης Ζωγράφος

.

.

Ονομάστηκε «εικονογράφος» του Αγώνα.

.

Καλεσμένος από τον Ι. Μακρυγιάννη, ο αγιογράφος και λαϊκός ζωγράφος Παναγιώτης Ζωγράφος, εργάστηκε από το 1836 ως το 1839 στο σπίτι του στρατηγού, για την εκτέλεση των «εικονογραφιών» του Αγώνα.

Οπλαρχηγός στην Ελληνική Επανάσταση, συμμετείχε στην πολιορκία της Τριπολιτσάς, στα γεγονότα της Κορίνθου και στην καταστροφή του Δράμαλη στα Δερβενάκια. Γι' αυτό και ο Μακρυγιάννης τον χαρακτηρίζει ως «αγωνιστή».

.
Ο Μακρυγιάννης συνέλαβε και κατέστρωσε ένα εικονογραφικό πρόγραμμα, με σκοπό να ιστορήσει τους αγώνες των Ελλήνων για την ανεξαρτησία, παρουσιάζοντας τα πραγματικά γεγονότα και προβάλλοντας την ιστορική αλήθεια, θέλοντας να γίνουν γνωστά στους Ελληνες και τους Δυτικούς. Ο κύκλος των «εικονογραφιών» που πρότεινε ο Μακρυγιάννης αποτελούσε το εικαστικό συμπλήρωμα των «Απομνημονευμάτων» του.

.

Αρχικά ο Μακρυγιάννης ανέθεσε την εκτέλεση των εικονογραφιών σε ξένο, «Φράγκο» ζωγράφο, τον οποίο απέλυσε επειδή δεν έμεινε ικανοποιημένος από τους πρώτους πίνακες που φιλοτέχνησε και επειδή λόγω γλώσσας δεν μπορούσε να επικοινωνήσει μαζί του. Η απομάκρυνση του ξένου ζωγράφου δε σήμαινε για τον Μακρυγιάννη περιφρόνηση προς τη δυτική τέχνη, που σύμφωνα με ομολογία του εκτιμούσε, αλλά συνειδητή επιλογή μιας τεχνοτροπίας καταλληλότερης για την ιστόρηση των μαχών και εικαστικά προσιτής και κατανοητής για το πλατύ κοινό.
.

Το εικονογραφικό πρόγραμμα του Μακρυγιάννη περιλάμβανε 26 πίνακες.

.

Με βάση την παραγγελία, ο Π. Ζωγράφος και οι γιοι του φιλοτέχνησαν πέντε σειρές πινάκων.

Οι πίνακες της αρχικής σειράς έγιναν με την παραδοσιακή τεχνική της αυγοτέμπερας πάνω σε ξύλινες σανίδες. Οι άλλες σειρές απαρτίστηκαν από ισάριθμες υδατογραφίες ζωγραφισμένες σε στρατσόχαρτο. Ο Ζωγράφος κινείται μεταξύ της βυζαντινής και της λαϊκής εικονογραφικής παράδοσης. Κατά την επεξεργασία του θέματος δεν επιδιώκει τη φυσιοκρατική απεικόνιση του χώρου και τη ρεαλιστική αναπαράσταση των γεγονότων. Με την απλοποίηση των μορφών, τονίζει τον αφηγηματικό χαρακτήρα της σύνθεσης και χρησιμοποιεί την παραδοσιακή χρωματική κλίμακα.
.

Ο Μακρυγιάννης παρουσίασε τους πίνακες του Αγώνα σε επίσημο δείπνο στο σπίτι του, κατά την εθνική γιορτή του 1839.

Αυτή υπήρξε η πρώτη έκθεση έργων τέχνης που οργανώθηκε στο νέο ελληνικό κράτος.

.
.
.
.

,

Π. Ζωγράφος
.

Μακρυγιάννης. Τέμπερα σε ξύλο, 39x55 έκ. 1836, Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΒΑΣΙΛΙΚΩΝ

.

1. Θέσις των Βασιλικών.— 2. Ό Μπαϊράμ Πασσάς και άλλοι τρεις Πασσάδες, έως δέκα χιλιάδες Τούρκοι κινούνται ν' απεράσουν από τα Βασιλικά μέ πλήθος ζαερέδων και πολεμοφοδίων εις άμαξας και καμήλους, και ιστάμενοι προσεύχονται κατά το έθος της θρησκείας των, και δίδει προσταγάς, και ρίπτουν τέσσαρα κανόνια, και πυροβολεί όλον το στράτευμα προς φόβον των Ελλήνων, και βαρούν τά τύμπανα, και κινούν­ται. Οί δε Έλληνες τους άφησαν και επροχώρησαν μέσα εις το στενόν, έως όπου εγέμωσεν ολη ή θέσις. — 3. Τους καρτέρευαν ο Γκούρας, ο γέρων Δυοβουνιώτης, Ν. Πανουργίας, Καλύβας, Μπούσγος, Ρούκης, Α. Κοντοσόπουλος, Παππα Ανδρέας, Μπήτης, Καντάς, και τους έδωσαν ένα πελέκι καλόν, και τους άφάνησαν όλως διόλου τους Τούρ­κους, και εφονεύθησαν και δύο Πασσάδες αρ. αυτών 4 - 5. Όσοι Τούρκοι εσώθησαν, έτράπησαν εις φυγήν, και οι Έλληνες κυνηγούντες τους, όλον έκοπταν Τούρκους. — 6. Ο Παππά Ανδρέας φθάσας τον Καβαλάρην τον έκοψεν. — Ο αριθμός των πολεμιστών Ελλήνων άνέβαινεν μέχρι των χιλίων επτακοσίων..

.

..

.

Δ. Ζωγράφος.

.

ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΑΘΗΝΩΝ (ΚΑΤΑ ΤΟ 1827).

.

1. Πολιορκία τών Αθηνών και της Ακροπόλεως και καθημερινοί πόλεμοι σε διάστημα ενός έτους, εως ότου έπεσε η Ακρόπολις, όπου ήταν πολιορκημένη άπό τον Κιουτάγιαν μέ όλας του τας δυνάμεις.— 2. Ακρόπολις όπου τήν οποίαν εκρατούσαν οι Έλληνες και οι φιλέλληνες με το τακτικό.—3. Τα χαρακώ­ματα και κοφίνια, όπου μας πολεμούσαν οι Τούρκοι με τα λιανοτούφεκα και τους πολεμούν και από μέσα.— 4. Τά κανό­νια όπου είχαν οι Τούρκοι ομού και μπόμπες και γρανέτες από την Αγιομαρίνα και Σέντζος έως τις στήλες του Ολυμπίου Διός και μας πολεμούν νύχτα και μέρα το ίδιο και εμείς.— 5. Όσοι οπλαρχηγοί, αξιωματικοί και Έλληνες, κυριευθείσης της πόλεως κλεισθήκαμε μέσα έως 800 άνθρωποι· αι κεφαλαί Γκούρας, Εύμορφόπουλος, Κατζικογιανναΐοι, φωκαίοι, Παππακώστας, Νταβαραΐοι, Λίτζας, Κώστας Λαγουμτζής, Συμεών Ζαχαρίτζας, Νεροϋτζος, Καψορράχης, Δανίλης, Δημογέροντες, Σ. Ζαχαρίτζας, Βλάχος Σταυρής, Ν. Καρώρης, Σεραφείμ, Σουρμελής και άλλοι πολλοί οικοκυραίοι και στρατιωτικοί και ο Μακρυγιάννης. — 6. Οι Αθηναίοι και εν μέρος του Γκούρα φύλαγαν απέξω και οι Νταβαραίοι από την πρώτη πόρτα του κάστρου έως το Λιοντάριον. — 7. Εις την σπηλιά φύλαγαν ο Μορφόπουλος και ο Παππακώστας. — 8. Εις το Πορτάκι φύλαγε ο Καψορράχης με Αθηναίους.— 9. Από μέσα εις το Σαρπετζέ, Ε. Ζαχαρίζας με τους Αθηναίους και ο Ευ­στάθιος Κατζικογιάννης, και το σώμα του Λαγουμτζή.— 10. Απέξω από τον Σερπετζέ, ο Μακρυγιάννης με το σώμα του και πληγώθηκε μπροστά στον λαιμό και εις το κεφάλι (επειδή στην ίδια θέση ήταν τα λαγούμια των Ελλήνων και των Τούρκων).— 11. Η θέση του Γκούρα, όπου και έφονεύθη.— 12. Έμβηκεν δευτέρα βοήθεια των Ελλήνων ο Ν. Γκριζιώτης, ο Μαμούρης, ο Μήτρο Λεκκας, Τριαντάφυλλος Τζουρας, Τόλιας και Ντεληγιώργης, έως 200 άνθρωποι.

.

.

Π. Ζωγράφος -

.

Μακρυγιάννης. Υδατογραφία σε χαρτόνι, 57,5x65,5 εκ. Γεννάδιος Βιβλιοθήκη, πίνακας άρ. 16. Π .15. ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΙΣ ΡΑΧΟΒΑ.

.

1. Η Ράχοβα.— 2. Το μοναστήρι Αγ. Γεώργιος, όπου διέταξεν ο Καραϊσκάκης και κατελαβεν ο Γαρδικιώτης και Γεώργιος Βάγιας τας θέσεις με 200 περίπου Έλληνας.— 3. Ο Μουστάμπεης και ο Κιαχαγιάμπεης με 4.000 Τούρκους έκλεισαν αυτούς εις τας οικίας και μοναστήρι.— 4. Ο Καραϊσκάκης προφθάσας τους Έλληνας με ικανήν δύναμιν ως 1.600· ο Νικήτας Λάμπρος Βέϊκος, 6 Χελιώτης, Γ. Δράκος, Γιαννούσης, 'Ρούκης, Χατζή Πέτρος, Μακρής. Νάκος Δυοβουνιώτης, Κομνας, Κοντοσόπουλος, Μποϋσγος, Μ. Τριανταφυλλίνας, Γ. Τζαβέλας, Διαμαντής Ζέρβας, Γιάννης Μπαρακτάρης, Νάσης Νίκας, Φαρμάκης, Ξύδης κλπ. εως 1.600, επολέμησαν τους εχθρούς ολίγας ημέρας, έπειτα ένθαρρυνθέντες από τάς νίκας των, ωφελούμενοι και από την δριμύτητα του χειμώνος εφόνευσαν και κατέσφαξαν σχεδόν όλους τους εχθρούς με τους δύο αρχηγούς των, τον Μουστάμπεην και Κιαχαγιάμπεην, τους όποιους έκοψαν οι δύο "Ελληνες.— 5, Πολλοί των Ελ­λήνων στρατιωτών κόπτοντες τους Τούρκους έφεραν τας κεφάλας των εις τον Καραϊσκάκην. — 6-7. Τελευταίον επισωρεύσαντες τας κεφάλας των εχθρών εις τι μέρος έκτισαν με αυτάς δύο πύργους.— 8. Το ταμπούρι των Τούρκων.— 9. Αι κορυφαι του Παρνασσού.— 10. Ο ποταμός.

.

.

Ο Ρήγας σπέρνει τους σπόρους της Ελευθερίας.

Εικονογράφηση του Παναγιώτη Ζωγράφου




.

.

Kωνσταντινούπολις. Η άλωσις αυτής

.

.

Η παρούσα εικόνα παριστάνει την θέσιν της Άρτας, οι πόλεμοι οίτινες έγιναν είτε και δύο πόλεμοι εις του Πέτα. Έλληνες και Φιλέλληνες και ένας άλλος εις του Πλάντζα." . Σκηνή από την Ελληνική Επανάσταση του 1821

"Πίνακας του Παναγιώτη Ζωγράφου με την καθοδήγηση του Μακρυγιάννη

Α. Μάχη των Ελλήνων κατά των Τούρκων εις την γέφυραν της Αλαμάνας. Β. Εις την Αγίαν Μαρίνα εις Στυλίδα. Γ. Εις το Πατρακήτσι."

Σκηνή από την Ελληνική Επανάσταση του 1821

Πίνακας του Παναγιώτη Ζωγράφου με την καθοδήγηση του Μακρυγιάννη.




.

.

Παναγιώτης Ζωγράφος

.



Η μάχη στο Χάνι της Γραβιάς.

Υδατογραφία σε χαρτόνι 49x61,5 εκ. Αθήνα, Πολεμικό Μουσείο. © Πολεμικό Μουσείο, Αθήνα.





.

.

Αυγούστος 1823. Ο Μάρκος αρχικά, κατά τη διάρκεια της επίθεσης, τραυματίστηκε ελαφρά και γύρω στις 3 με 4 το πρωί χτυπήθηκε με σφαίρα όπλου που του τρύπησε το κρανίο και πέθανε την ίδια στιγμή εκεί στο Κεφαλόβρυσο. Αθ. Ιατρίδης, π. 1830. Μελανογραφία (σέπια) σε χαρτί.

Πόλεμος της Τριπολιτζάς και των πέριξ αυτής χωρίων

του Παναγιώτη Ζωγράφου.




.

.

Mάχη και πρώτη πολιορκία των ΑΘΗΝΏΝ.

Εθνικό, ιστορικό μουσείο.

H μάχη στο Kομπότι.

Λεπτομέρεια από την υδατογραφία του Παναγιώτη Zωγράφου, «Mάχη της Λαγγάδας και Kομπότι»,

1836-39, κατά «σκέψιν» του στρατηγού Mακρυγιάννη.

Γεννάδειος Bιβλιοθήκη.

Στη μάχη στο Kομπότι (8 Iουνίου 1821), στην οποία συμμετείχε και ο Γ. Kαραϊσκάκης μεταξύ άλλων οπλαρχηγών, διακρίθηκαν οι Kουτελιδαίοι υπό τον Γιαννάκη Kουτελίδα.

Παναγιώτης Ζωγράφος

.

Η μάχη των Μύλων της Ναυπλίας.

.

Αθήνα, Πολεμικό Μουσείο. © Πολεμικό Μουσείο, Αθήνα.

Την μάχη του Καρπενησίου και της Καλιακούδας,

στην οποία πολέμησε ο Μπότσαρης, Ο Παναγιώτης Ζωγράφος την φιλοτέχνησε με τις οδηγίες του Στρατηγού Μακρυγιάννη.