Isla de Pascua

Απρίλιος 2015

Του ανταποκριτή μας

από την  επικράτεια της Ελληνικής πολυνησίας…

Νήσος βουλιάζουσα από το πλήθος, βυθιζομένη…

Μέσα στον Ιερό Ναό του Αγίου Σπυρίδωνα, στην πίσω πλευρά του, υπάρχει μια υπέροχη, μεγάλη εικόνα δυτικής τεχνοτροπίας, απεικονίζουσα την Αγία Κέρκυρα.

Σκέφτομαι, πως στη νήσο ίσως θα ταίριαζε με επιτυχία επιπλέον και η προσωνυμία  Isla de Pascua ! «Νήσος του Πάσχα», της Ελληνικής βεβαίως πολυνησιακής επικράτειας, κατά Αιγαίο και κατά Ιόνιο μεριά, νήσων …

«Νήσος του Πάσχα» της Ελληνικής πολυνησίας, ονομασία που αυθόρμητα εφευρίσκω, αφ’ ενός μεν μετά συστολής, αφ’ ετέρου όμως μετά λόγου γνώσεως, μιάς κι αξιώθηκα να γνωρίσω στην Κέρκυρα τις ημέρες του εκπληκτικού εορτασμού του Πάσχα, επί 20 συνεχή χρόνια , από το 1995 έως και εφέτος.

Η Ελληνική Νήσος του Πάσχα !

Φυσικά, το σεπτόν Πάσχα – ταιριασμένο με την άνοιξη και την οργασμική  αναγέννηση της Ελληνικής φύσης - είναι έτσι κι αλλιώς η μεγαλύτερη θρησκευτική εορτή στον τόπο μας, αναμφισβήτητα η εορτή των εορτών, βαθειά ριζωμένη μέσα στην καρδιά και στη συνείδηση του λαού μας.

Εορτάζεται παντού στη χώρα μας, σε όρη, σε θάλασσα, στο παραμικρό χωριό και στα αστικά κέντρα, με απίστευτη συνειδητότητα, κατάνυξη, ταπεινότητα και εν τέλει χαρά και λαμπρότητα.

Έχω όμως να πω, ότι ο εορτασμός του θείου Πάσχα, καθώς συντελείται στο νησί της  Κέρκυρας, δεν υπάρχει αλλού πουθενά ! Απλά, ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ !

Η έναρξη του εορτασμού τυπικά δίνεται το Σάββατο του Λαζάρου, όταν χορωδιακά σύνολα έρχονται απ’ όλο το νησί και  περιέρχονται το ιστορικό κέντρο της πόλης ψάλλοντας «τα κάλαντα του Λαζάρου».

Όλο το επόμενο ενδεκαήμερο , υπάρχει μια διαρκής, καθημερινή, ποικίλη θρησκευτική ή εθιμική δραστηριότητα, σε τέτοιο βαθμό έντονη, που πραγματικά δυσκολεύεσαι να παρακολουθήσεις όλα τα δρώμενα…

Τριγυρνώντας τέτοιες μέρες σαν τη σβούρα και ψάχνοντας πάντα, είκοσι χρόνια μετά, δεν τα έχω ακόμα δει κι ανακαλύψει όλα. Κάθε χρόνο ανακαλύπτω και κάτι  άλλο όμορφο ! Και βλέπω πως μήτε οι φίλοι μου οι ντόπιοι, που ζουν από πάντα εδώ, τα έχουν ακόμα δει όλα...

Σε διαρκή κίνηση, μέσα στις εκκλησίες κατά το εκκλησιαστικό λειτουργικό και έξω στους δρόμους κατά το εθιμικό, δημόσιες θρησκευτικές τελετές, λιτανείες, συναυλίες συμφωνικής ή εκκλησιαστικής μουσικής, ποιητικές βραδιές, εκδηλώσεις ποιότητας…

Δικαίως την εβδομάδα του Πάσχα βουλιάζει από κόσμο – προσκυνητές ή εραστές των εθίμων -  η νήσος !

Για κάποιους συμπατριώτες μας, οι οποίοι αυτοδιορίζονται τιμητές και κριτικοί των πάντων (προσφιλές Ελληνικό άθλημα !…), υποστηρίζοντας πως το Πάσχα στην Κέρκυρα είναι ένα «φτιαχτό», εμπορικό show και εορτασμός δίχως κατάνυξη, έχω να πω τούτο :

Η μεγάλη λιτανεία της Κυριακής των Βαϊων - ξεκινώντας η Μεγάλη Εβδομάδα -, όπου το σκήνωμα «τ’ Αγίου» περιέρχεται εν χορδαίς και τυμπάνοις κατά μήκος των παλαιών τειχών, σε μεγάλο μέρος της πόλης, έχει θεσπιστεί και γίνεται από το σωτήριον έτος 1629 !

Εμπορικό show ορισθέν εν έτει 1629 !; Ας είμαστε προσεκτικοί και σοβαρότεροι στις κριτικές μας, συνέλληνες! Δεν κάνει κακό, να μελετάμε που και που και λίγην Ιστορία…

Ετούτη η περιοχή, ευτύχησε να μην έχει ζήσει την οθωμανική κυριαρχία. Έχει βέβαια υποστεί άλλες επιδράσεις, διατηρεί όμως, κυρίως μια συνέχεια της παράδοσης μέσα από τους αιώνες. 

Ακολουθώ τα τεκταινόμενα , με τη συνείδηση μου, του απλού πολίτη, όσο γίνεται προσεκτικά…

Βλέπω ότι οι συμμετέχοντες, οπουδήποτε και όπως δήποτε και αν συμμετέχουν στον εορτασμό, αν παρελαύνουν με τα λάβαρα ή αν απλά, ως επισκέπτες παρακολουθούν τους παρελαύνοντες, το κάνουν με ρίγος, με ψυχή, με πίστη, με χαρά, κυρίως όμως με δέος. 

Υπάρχει δέος στην ατμόσφαιρα .  Την Μεγάλη Παρασκευή καλείσαι να ακολουθήσεις και να συνοδεύσεις από τις 2 η ώρα το μεσημέρι έως τις 12 το βράδυ γύρω στους 34 Επιταφίους να παρελαύνουν στο κέντρο ή στην κοντινή περιφέρεια της πόλης σε πλήρη σύνθεση. Απλά κανείς δεν διαθέτει φυσικά τέτοια (!) σωματική αντοχή, οπότε κάνει ο καθείς όπως μπορεί, ώστε να συμμετέχει κατά το δυνατόν περισσότερο…

Την Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ, όλοι μπορούν να μπουν στα εκκλησάκια ή στις μεγάλες εκκλησίες της πόλης, να στολίσουν τους επιταφίους. Μου θυμίζει τα παιδικά μας χρόνια, όταν νιώθαμε αγάπη και υποχρέωση να πάμε στην εκκλησία της γειτονιάς μας να στολίσουμε τον επιτάφιο. Τότε που όλοι οι άνθρωποι στις γειτονιές, γνωρίζονταν μεταξύ τους…

Το Μεγάλο Σάββατο στις 6 η ώρα το πρωί, στην Παναγία των Ξένων γίνεται αναπαράσταση του σεισμού, που ακολούθησε τον θάνατο του Κυρίου.

Ο επιτάφιος του Αγίου Σπυρίδωνα βγαίνει αργότερα, το Μεγάλο Σάββατο το πρωί, όπου και γίνεται η λιτάνευση του Ιερού Σκηνώματος.
Πρόκειται για την αρχαιότερη λιτάνευση, ίσως του 1553, όπου ο Άγιος σε θέση προεξάρχοντος επισκόπου, προηγείται και συνοδεύει τον Επιτάφιο, κατά την βυζαντινή λατρευτική τάξη.

Εδώ τα πρωτόκολλα τηρούνται αυστηρά. Τον Amleto του συνθέτη Franco Faccio τον αποδίδει «η Παλαιά». Το «Πένθιμο εμβατήριο» «Calde Lacrimae» του de Michellis το αποδίδει η «Μπλε». Το «Πένθιμο εμβατήριο» από τη «Ηρωϊκή» του Beethoven αποδίδει ο «Καποδίστριας»

Κι ακόμα, το Μεγάλο Σάββατο το πρωί, κατά την «Πρώτη Ανάσταση» έχουμε το έθιμο των μπότηδων, σύμφωνα με το ρηθέν «ίνα συντρίψω αυτούς, ως σκεύη κεραμέως»...

Την Κυριακή του Πάσχα το πρωί, σύμφωνα με την βυζαντινή παράδοση, λιτανεύεται από τους ναούς η εικόνα της Αναστάσεως.

Στις 10 η ώρα το πρωί, μέσα στον ναό του Αγίου Σπυρίδωνα η «Παλαιά» αποδίδει το «Tannhauser» του Wagner, το απόγευμα ο «Μάντζαρος» στην Αγία Τριάδα, αποδίδει την «Marcia Trionfale» του Κρητικού.

Συναυλία του «Καποδίστρια» μέσα στον Άγιο Γιώργη, στο Παλαιό Φρούριο, συναυλία του «Μάντζαρου» μέσα στο Duomo, ποιητική βραδιά στο περιστύλιο των ανακτόρων, το «Requiem» του Mozart στο Δημοτικό θέατρο, η τελετή του Νιπτήρα στο Duomo, η περιφορά του επιταφίου τ’ Αγίου μέσα στον ναό του, με όλα τα πνευστά της Φιλαρμονικής Εταιρείας να παιανίζουν, το έθιμο «της Μαστέλας» κι άλλες ακόμα δημόσιες και θρησκευτικές εκδηλώσεις, που κάποιες θα αδικήσω, γιατί τις λησμονώ ή, γιατί απλά δεν τις γνωρίζω… 

Εκκλησιαστικές τετραφωνίες (ίσως με καταγωγή απ' την Κρήτη του 18ου αι.), λιτανείες, που ακολουθούν αυστηρά, παλαιά πρωτόκολλα - μπρος ο Σταυρός, με τη σειρά τα εξαπτέρυγα, τα κόρα, οι σκόλες (τεράστια λάβαρα), τα φλάμπουρα (κατάλοιπα βυζαντινών σημαιών), πίσω τα βενετσιάνικα φανάρια, πίσω οι επιτάφιοι, παραπίσω οι άνθρωποι -.

Αυστηρά πρωτόκολλα, τηρούμενο εκκλησιαστικό λειτουργικό και ειδικό ισχύον τελετουργικό – αρχαίες και νεότερες μπάντες στη σειρά να παιανίζουν Μαρς, Αι γενεαί πάσαι , Marcia funebre του Verdi, Αdagio του Albinoni.

Με ολοκλήρωση 11 μέρες αργότερα, έως και την Τρίτην ημέρα του Πάσχα, όπου, με «τα μπάσματα του Αγίου» - την τοποθέτηση δηλαδή του Ιερού Λειψάνου μέσα στην Λάρνακά του – με τις 2 παλαιότερες φιλαρμονικές να παιανίζουν εντός του Ναού, καταλήγει ούτος ο ευλαβικός, κατανυκτικός μα και χαρμόσυνος, εορταστικός, πολυεπίπεδος, Ελληνικός, θρησκευτικός οργασμός.

Πέρα από όλ' αυτά, θαρρώ πως ο εορτασμός του Πάσχα εδώ ορίζεται σαφώς από έναν «εν δυνάμει» ανθρώπινο παράγοντα, μιάν άλλη δημιουργική δυναμική, που κάνει να αλλάζει συνεχώς το τοπίο…

Πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά ;

Τα τρυφερά νηπιαγωγεία βαδίζουν στους δρόμους κρατώντας καλαθάκια με τα λουλούδια της άνοιξης, τα δημοτικά σχολεία παρελαύνουν στους δρόμους, τα γυμνάσια και τα λύκεια στους δρόμους, οι πρόσκοποι στους δρόμους, πλήθος παιδιά – μικροί μουσικοί μεγάλων απαιτήσεων – χάρμα των ματιών και της ακοής,

στους δρόμους οι κοινωνικές οργανώσεις, τα περίφημα χορωδιακά σύνολα, μικροί, μεγάλοι όλοι στους δρόμους…

Τοπίο αυξανόμενο και διαρκώς εναλλασσόμενο. Το έχει πάρει επάνω της όλη η τοπική κοινωνία το θέμα των εορτασμών του Πάσχα.

Κι όχι ως πάρεργο ή αγγαρεία, αλλά με περηφάνεια και ζήλο συναισθήματος, που υπερέχει.

Δέος υπάρχει και Ελληνικότητα, σκέφτομαι το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου, σαν ακολουθώ  την μπάντα στις ρούγες, με τα φλάμπουρα ν' ανεμίζουν πλησίστια, μετά τη συντριβή των σκευών του κεραμέως, και παιανίζοντας, το :

Μην φοβάστε Γραικοί!