ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ

ΚΑΙ ΚΑΛΑ !

https://www.youtube.com/watch?v=XmKQG8inNm4

Θα πολιορκώ το

"κοίταζε τη δουλειά σου"

με την αγωνία μου !

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑΣ

(ολόκληρο το ποίημα) *

.           Ποίηση: Ρένα Χατζηδάκη – Μαρίνα

1943 – 2003

Μουσική : Μ. Θεοδωράκης

Καθώς το παιδί,

που σημαδεύεται απ' την πρώτη γνώση της μοναξιάς,

ο καιρός κι η απαντοχή θα κάνουνε συντρίμμια την καρδιά μου

και θα χω χάσει για πάντα τους δρόμους, τους δρόμους μου

σαν θα μ ανοίξουνε να βγω από δω

Θα γυρίζω γυρεύοντάς σε παντού

Σε ισοπεδωμένα τοπία

Στα κομματάκια εκείνου του καθρέφτη

στις σπαταλημένες ματιές

Να βρω ξανά το πρόσωπό σου, την καρδιά μου γυρεύοντας

Και θα μιλω και θα μιλώ τούτη τη γλώσσα

Που ήταν κάποτε δική μας

Που ήταν κάποτε το μόνο δικό μας που μας είχε απομείνει

Μέσα στους ίσκιους των νεκρών χρωμάτων, των νεκρών εικόνων

Όταν οι νύχτες μας ήσαν απλά επεισόδια της μεγάλης νύχτας

που έφτασε πριν τόσον καιρό

πώς να μετρήσω τον καιρό εδώ μέσα

τις σεληνιακές σου διαλείψεις, τα αστρικά σου πηδήματα

Πώς να μετρήσω την πορεία μου τεθλασμένη,

την απρόβλεπτη τροχιά της απουσίας σου

μέσα σε τούτο το αμείλικτο διαστημόπλοιο

μες την καρδιά της πόλης που ήταν κάποτε δική μας

και τώρα την εξουσιάζουνε τα τανκς.

Επτάπυλο το χάος, στεγανό,

Πολιορκημένο με το φόβο με τα χίλια πρόσωπα

Οι φωνές των ανιάτων κοπάζουν κάθε βράδυ στις πεντέμιση

Οι σειρήνες λεηλατούν κάθε βράδυ τη σιωπή

Οι κοιμισμένοι κάθε βράδυ ανεξιχνίαστοι νεκροί

Και πάλι, πάντα πού να ναι τα χέρια σου, η φωνή σου, πού ;

Θ αντέξουν κι απόψε τα τοιχώματα ή θα χυμήξει το σκοτάδι ;

Πώς να μετρήσω; Πώς να μετρήσω; Πώς να μετρήσω ;

Καθώς η πρώτη γνώση της μοναξιάς, που σημαδεύει έφηβο κιόλας το παιδί

Η απουσία σου, η απουσία σου καρφώθηκε μαχαίρι κατακόρυφο στο χωροχρόνο μου,

άνοιξε από παντού ξετρελαμένα στόματα, ξετρελαμένα στόματα η ασχήμια,

που ενεδρεύει να με καταβροχθίσει

ο πληγωμένος χρόνος σπαρταράει, σπαρταράει
μ’ αφύσικα τινάγματα
η μελλοθάνατη ειμ’ εγώ
και γύρω μου παντού, καταμεσίς , κατάστηθα
το χάος στην καρδιά μου,
αιμόσυρτες οι τροχιές
από την αθωότητα στο φόνο,
κι απ’ το φόνο στην τύψη, στο μοιρολόι

κι από κει στον άλλο φόνο.

Πώς να τραγουδήσω; Πώς να τραγουδήσω ; Πώς να τραγουδήσω ;

Κι η φωνή μου που αγαπούσες μαχαιρωμένη.

Φύκια των ουρανών μες την αγρύπνια, τα μαλλιά μου που αγαπούσες

τα χέρια μου πλοκάμια απελπισμένα κι όπου κι αν ψάξω δε σε βρίσκω πιά

Τετράγωνα κομμάτια σκοταδιού πίσω απ τα σίδερα

η Ρωμιοσύνη προδομένη. Η προδοσία μαχαίρι στην καρδιά

το πληγιασμένο φως μετά τις 10,

οι θόρυβοι ανεξήγητοι, οι ανάσες.
Η δίχως νόημα θυσία,

η πολιορκία, η απουσία, το τσιγάρο του φρουρού

Και θα μιλώ και θα μιλώ και θα μιλώ μονάχα τούτη τη γλώσσα.

.

"Πώς άλλαξε αυτό το παιδί",

θα λένε οι άλλοι,

κοιτώντας με με το μοναδικό μάτι του τουρίστα Κύκλωπα

ζητώντας μου να τους μιλήσω για ήρωες

κοιμώντας οι άλλοι, τις δαιδαλικές νύχτες,
που θα ουρλιάζει από παντού η προδοσία,
σκεπάζοντας τα τανκς, τα αεροπλάνα, το φόβο,
το βήμα του φρουρού τις νύχτες, τις νύχτες χωρίς εσένα

και θα ουρλιάζει η προδοσία από παντού

και θα ουρλιάζουνε τα συντρίμμια της καρδιάς μου,

σκορπισμένα σαν τα παιδιά της …………..

απ’ τα πέρατα της γης και της απόγνωσης
γιατί και σένα θα σ’ έχω χάσει
στο κινούμενο σκοτάδι
όπως κι εμένα,
όπως και τον αγώνα,
που θα ταν δύσκολος, αλλά ωραίος
κι ήρθε να γίνει σαπισμένο σταφύλι

Χωρίς εσένα, πώς;

Χωρίς εσένα, πώς;

Χωρίς εσένα, πώς;



Σαν την πρώτη μοναξιά,
που η γνώση της χαράζει για πάντα το παιδί
το σώμα μου θα διαλυθεί
τα κύτταρά μου ένα προς ένα θ’ αποσυντεθούν,
μέσα σε τούτο το κρεβάτι του Προκρούστη, τον καιρό,
το σώμα μου ηλιακή κηλίδα, θα εκραγεί,
γράφοντας τ’ όνομά σου σ’ όλους τους ουρανούς,
τα κύτταρά μου, ένα προς ένα θα κινήσουν να μπολιάσουν τους ανθρώπους
με την ηλικία της οδύνης,
με το μαβί καπνό του δειλινού πίσω από τα σίδερα.
Θα στείλω τα όνειρά μου να ταράξουν το νοικοκυρεμένο ύπνο τους.
Θα στείλω το φόβο να φωλιάσει στις ανύποπτες καρδιές τους,
κι όταν θα ρθει η υπάλληλος για καταμέτρηση
δραπέτευσε, θα πουν οι άλλοι,
παρεξηγώντας τον θάνατό μου.
Και μόνο εσύ θα ξέρεις
μόνο εσύ θα θυμάσαι τα χέρια μου,
το θολό παράπονο του σκυλιού έξω από τη φυλακή,
τις κραυγές των παιδιών πάνω στην ταράτσα
την απόγνωση του κινέζικου πορτρέτου,
τα ελληνικά αινίγματα
"τι είν’ αυτό που ανεβαίνει με τα πόδια, και το κατεβάζουνε με κουβέρτα"
μόνο εσύ θα ξέρεις πώς, πού χάθηκε το κορμί μου,
τι έγινε η φωνή μου,
τι η αγρύπνια μου,
τι ήχους έχει ο φόβος
κι η απόγνωση τι πρόσωπο.
Θεέ μου τι να γίνηκαν του κόσμου οι αντρειωμένοι;
Μονάχα εσύ θα ξέρεις
Μονάχα εσύ θα ξέρεις
Μονάχα εσύ θα ξέρεις
εγώ θα μιλώ τούτη τη γλώσσα.

ΙΙ

Μακριά, πολύ μακριά,
ακούγεται η φωνή,
ψηλά πολύ ψηλά λάμπουν τα φώτα
ίσως τα φώτα, που μας έκλεψαν
της πολιτείας που μας έκλεψαν
κι η θύμηση απ’ το τελευταίο λιόγερμα
και τα βουνά, γύρω δικά μας.
Μακριά πολύ μακριά υπάρχεις.
Πρέπει να υπάρχεις.

Σα να μπορώ ν’ αφουγκραστώ το γέλιο σου ξανθό,

πίσω απ’ τους λεκιασμένους τοίχους.
Κάποτε όλα θα μαθευτούνε
που θ’ αναλιώσει πάλι το παγωμένο κέντρο της μνήμης
τώρα παντού, "την κατάθεσή μου να θυμάμαι τι είπα στην κατάθεσή μου"

και θα ξανάρθουνε τα χρώματα ίσως

κάποτε που θ’ ανοιχτούν οι πόρτες των τάφων,
των σπιτιών, των φυλακών, των νόμων,
να λογαριάσουμε τους νεκρούς μας,
να μοιραστούμε τα καινούργια μας τραγούδια.
Κάποτε θα μάθεις κι εσύ τα υπόλοιπα
θα θυμηθείς και εσύ
μακριά, πολύ μακριά, είσαι η ζωή,
θα είσαι μακριά
τότε εγώ δε θα υπάρχω

III

Ο χρόνος παραμορφώθηκε
Τα χρόνια που έρχονται παραμορφώθηκαν.
Ξέρεις πού θα με βρεις
Εγώ ο Φόβος.
Εγώ ο θάνατος.
Εγώ η μνήμη, ανήμερη.
Εγώ η θύμηση της τρυφεράδας του χεριού σου,
εγώ ο καημός της χαλασμένης μας ζωής.

Θα πολιορκώ το "κοίταζε τη δουλειά σου" με τη αγωνία μου.
Θα θρυμματίζω τον ύπνο τους μ’ άσεμνα, φρικιαστικά βεγγαλικά.
Σφαίρες αμέτρητες θα πέφτουν στους αδιάφορους διαβάτες,
ώσπου ν’ αρχίσουν να σφαδάζουν
ώσπου ν’ αρχίσουν ν’ αναρωτιούνται.
Εμένα δε θα μπορούν να με σκοτώσουν.
Όμως θαρρώ, οι μόνοι που ίσως καταλάβουν θα ναι τα παιδιά,
πλούσια απ’ την κληρονομιά μας
πρώτη φορά τα παιδιά
σκληρά στη μνήμη, σκληρά σε μας,
θα διαβάσουν ίσως έγκαιρα
τ’ αδέξια μηνύματα των προτελευταίων ναυαγών
διορθώνοντας τα λάθη,
σβήνοντας τα ψέματα,
ονοματίζοντας σωστά, χωρίς ρομαντισμούς τα παιδιά,
χωρίς αναγραμματισμούς ηλικίας
σημαδεμένα από την αστραπή
τη γνώση της μοναξιάς, της δύναμης
που σε μας άργησε τόσο πολύ να `ρθει.

Κι αν τώρα σε γυρεύω απελπισμένα
στα πελώρια κύματα της αγρύπνιας μου
κι αν τώρα κάθε που ανασαίνω
βγαίνει τ’ όνομά σου
όταν θ’ αρχίσω να γυρίζω στους σκοτεινούς δρόμους του κόσμου
με μόνο μια χούφτα φεγγαρόπετρες να μ’ οδηγούν
τυφλώνοντας τον κόσμο με τις λάμψεις του τρελού γέλιου της καλόγριας

που κρατούσε τα κλειδιά,
κουφαίνοντας τον κόσμο με τους ήχους της ταράτσας,
με τις κραυγές αυτών που βασανίστηκαν κι αυτών που βασανίζουν
τραντάζοντας τον κόσμο με τη γλώσσα τούτη του θανάτου
ίσως εσύ να `χεις βρει το δρόμο στο δικό σου το λαβύρινθο
ίσως εσύ τότε θα στέκεσαι περήφανο δεντρί,
στο σταυροδρόμι του κόσμου,
μ’ όλους τους ποταμούς να φτάνουν μυστικά στις ρίζες σου,
ίσως τότε τα παιδιά σου,
μαζί μ’ όλα τα παιδιά,
να προλάβουν τον καιρό και τη ζωή
μια στιγμή πριν απ’ το χάος.

Μα πια δε θα `χει μείνει τίποτ’ από μένα
ούτε η τύψη που έμελλε να γίνω
ούτε το άγγιγμά μου στο χέρι σου
ούτε το πιο δικό μου, η γλώσσα μου
μα θα `χω διαλυθεί σ’ όλους τους ποταμούς του κόσμου
θα `χω γράψει τ’ όνομά σου, σ’ όλα τα χιόνια των γκρεμών

θα χω διασχίσει το σκοτάδι που φοβόμουνα,
ως την άλλη όχθη
και το κορμί μου ίσως νεκρό
μα πάλι ακέριο θ’ αναπαύεται
με γύρω του τη θύμησή σου
και ηλιόλουστη ζωή.

* μου λείπει από το ποίημα μία λέξη.

μου διαφεύγει...

II.

Παραμύθι ν’ αρχινήσει !

 

Άρθρο της

Ελένης Κεχαγιόγλου

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  09/11/2014 05:45

 

Σήμερα «Το Βήμα», στο πλαίσιο της σειράς «Μια φορά κι έναν καιρό», προσφέρει στους αναγνώστες του τη δεύτερη σειρά ενός έργου αναφοράς και υψηλής αναγνωστικής αξίας, των «Ελληνικών παραμυθιών», σε εκλογή του Γ. Α. Μέγα

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  09/11/2014 05:45

Ο Γεώργιος Α. Μέγας, ο συστηματικότερος μάλλον μελετητής του ελληνικού λαϊκού παραμυθιού έως σήμερα, έχει πλήθος σχετικές εργασίες στο ενεργητικό του. Οδηγό του είχε την ιστορικογεωγραφική μέθοδο (της φινλανδικής σχολής) που εξετάζει, διεθνώς και διαχρονικά, τη διάδοση των διάφορων παραμυθιακών τύπων, τονίζοντας ιδιαίτερα τη διαχρονική διάσταση των παραμυθιών. Σύμφωνα με τη σχολή αυτή, κάθε λαός παραλαμβάνει την ύλη για τα παραμύθια του από μια διεθνή πηγή και τα μεταβάλλει με τρόπο που να τα καθιστά δικά του. Οπως ο ίδιος σημειώνει, το παραμύθι, αν και δεν υπόκειται στους όρους της πραγματικής ζωής, προσαρμόζεται ωστόσο στα ήθη και τα έθιμα, στους μύθους και τις δοξασίες ενός λαού, με αποτέλεσμα να γίνεται κομμάτι της ζωής του, να αποκτά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του.

Το κάθε παραμύθι - λέξη που προέρχεται από το ρήμα «παραμυθούμαι», που σημαίνει «δίνω θάρρος», «προτρέπω», «παρηγορώ», «συμβουλεύω», «ανακουφίζω» - αρχικά προοριζόταν για τη διασκέδαση των μεγάλων. Μόνον αργότερα οι αφηγήσεις της παραδοσιακής κοινωνίας έγιναν διηγήσεις για τα παιδιά, κρατώντας ουσιαστικά το ίδιο περιεχόμενο. Ο Μέγας στους δύο τόμους υπό τον τίτλο «Ελληνικά παραμύθια» που εξέδωσε από τις εκδόσεις Εστία (το 1927 και το 1962) επέλεξε πλήρη και άρτια παραμύθια για τα παιδιά, τα οποία να είναι κατάλληλα για παιδαγωγικούς σκοπούς και, παράλληλα, να προσφέρουν χαρά και απόλαυση. Στον τόμο του 1962, τον οποίο προσφέρει σήμερα στους αναγνώστες του «Το Βήμα», ο επιφανής λαογράφος ανθολογεί παραμύθια που απευθύνονται σε παιδιά λίγο μεγαλύτερα σε σύγκριση με την έκδοση του 1927. Επιλέγονται 47 παραμύθια, αριθμός που αποδεικνύει πόσο προσεκτική ήταν η εκλογή του Μέγα, ο οποίος το διάστημα 1957-1963 - σύμφωνα με μαρτυρία του Μιχάλη Μερακλή, στο βιβλίο του «Το λαϊκό παραμύθι» - είχε συγκεντρώσει τον εντυπωσιακό αριθμό των 4.000 παραμυθιών!

Ο θρίαμβος της ηθικής ομορφιάς

Η παιδαγωγική αξία του παραμυθιού έχει υμνηθεί ήδη από τον 19ο αιώνα, με την πεποίθηση ότι ο υπό διαμόρφωση χαρακτήρας του παιδιού και η κοινωνική του αγωγή επηρεάζονται θετικά από το παραμύθι, καθώς του μαθαίνει να ταυτίζεται με το καλό και να εκτιμά την αξία της φιλίας και της εργασίας, ενώ επίσης καλλιεργεί τη γενναιότητα και το θάρρος. Και χάρη στο λυτρωτικό ευτυχισμένο τέλος τα παιδιά κερδίζουν την υπόσχεση ότι, παρά τις δυσκολίες, μπορεί εν τέλει να κατακτήσει την ευτυχία όποιος μάχεται για αυτήν, αφού κάθε είδους ασχήμια παραμερίζεται και θριαμβεύει η ηθική ομορφιά. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο διεξάγεται μια συζήτηση για το κατά πόσον είναι όντως παιδαγωγικά ωφέλιμα τα παραμύθια, δεδομένου ότι πρόκειται για αφηγήσεις που ενίοτε έχουν άγριες σκηνές, και στις οποίες κυριαρχεί το άλογο στοιχείο, το παράλογο, το θαύμα και το υπερφυσικό, τα οποία ενδέχεται, λένε οι υπερασπιστές αυτής της άποψης, να εμποδίσουν την αντίληψη της πραγματικότητας.

Ωστόσο, σύμφωνα με παιδαγωγούς, τα παραμύθια στην αρχική τους μορφή βοηθούν τα παιδιά να ζήσουν τις συγκρούσεις μαζί με τους παραμυθιακούς ήρωες και έτσι να κατανικήσουν τις χαοτικές εντάσεις του υποσυνειδήτου τους. Επίσης, βάσει της ψυχαναλυτικής μεθόδου προσέγγισης του παραμυθιακού λόγου, με ηγετικές μορφές τον Ζίγκμουντ Φρόιντ και τον Καρλ Γιουνγκ, τα παιδιά ταυτίζονται με τους ήρωες του παραμυθιού που αντιμετωπίζουν επιτυχώς τις μάγισσες, τους δράκους, τα άγρια ζώα και κάθε λογής πρόβλημα, και έτσι υπερνικούν κι εκείνα τους φόβους και τις αγωνίες τους.

Από το ρεαλιστικό στο υπερφυσικό

Ο Γεώργιος Μέγας χωρίζει τα παραμύθια του σε τρεις κατηγορίες: σε μύθους ζώων, παραμύθια και ευτράπελες διηγήσεις. Μύθοι ζώων ονομάζονται τα παραμύθια στα οποία πρωταγωνιστούν ζώα, μάλλον από την επιρροή της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, και κυρίως βέβαια των περίφημων Μύθων του Αισώπου.

Οι ευτράπελες διηγήσεις είναι παραμύθια τα οποία παρουσιάζουν σκωπτικά τις πράξεις ή τα παθήματα των δρώντων προσώπων. Πρόκειται για άλλοτε σύντομες και άλλοτε εκτενείς διηγήσεις, με κοινό στοιχείο τους τον διδακτικό χαρακτήρα. Εξαιρετικά αγαπητές στις παραδοσιακές κοινωνίες, όπου προσέφεραν διαφυγή από τον σκληρό βίο της δύσκολης καθημερινότητας, επιβιώνουν μέχρι σήμερα ικανοποιώντας την ανθρώπινη ανάγκη για χιούμορ.

Τα παραμύθια είναι, κατά κανόνα, φανταστικές αφηγήσεις όπου οι ήρωες ζουν σε έναν κόσμο ταυτόχρονα ρεαλιστικό και υπερφυσικό, το μαγικό στοιχείο είναι ενταγμένο στην καθημερινότητά τους. Αντιμετωπίζουν κακόβουλους συγγενείς, θεριά, δράκους και άγρια ζώα, υποβάλλονται σε δοκιμασίες, αλλά στο τέλος κυριαρχούν οι καλές δυνάμεις.

Η πάλη του Καλού με το Κακό

Χαρακτηριστικό και των τριών παραπάνω κατηγοριών είναι ότι έχουμε μια αρχική κατάσταση όπου μνημονεύονται τα κύρια πρόσωπα (π.χ., «Μια φορά ο λύκος κάμανε κολλιγιά με την αλεπού για να σπείρουνε μαζί») και ακολουθεί η αφετηρία της δράσης είτε ως ανάγκη του πρωταγωνιστή να αποκαταστήσει την ισορροπία σε κάτι που έχει διαταραχθεί, είτε να αναζητήσει την ευτυχία σε άλλον τόπο. Ταυτόχρονα, σε όλα υπάρχει οξεία αντίστιξη (με τη μορφή αντιθετικών ζευγών) του καλού με τον κακό, του αδύναμου με τον ισχυρό, των αγαθών με τους κακόβουλους χαρακτήρες. Σταθερά, δικαιώνονται οι πρώτοι και τιμωρούνται οι δεύτεροι. Επίσης, τα παραμύθια είναι άχρονες αφηγήσεις, αφού διαδραματίζονται σε χρόνο απροσδιόριστο («μια φορά κι έναν καιρό»), ενώ ο χώρος είναι επίσης ασαφής και δεν προσδιορίζεται.

Αλήθειες που αντέχουν στον χρόνο

Εχοντας στο επίκεντρό τους τον άνθρωπο, τα λαϊκά παραμύθια προβάλλουν γενικές και καθολικές αλήθειες με διαχρονική αξία, οι οποίες προσλαμβάνονται εύκολα από όλους τους ανθρώπους κάθε ηλικίας και κάθε εποχής. Ο αναγνώστης διαβάζοντας τη συλλογή παραμυθιών του Μέγα θα διαπιστώσει ότι το λαϊκό παραμύθι δεν είναι είδος μουσειακό αλλά μπορεί να μιλήσει και στον σύγχρονο άνθρωπο. Να γίνει παράθυρο στη φαντασία του, να προσφέρει παραμυθία, να απαντήσει στις αντιφάσεις και του δικού του βίου, και έτσι να δώσει και στα παιδιά του την ευκαιρία να υπερβούν τον ασφυκτικό ρυθμό και τον στείρο ρεαλισμό της σύγχρονης κοινωνίας - αρκεί να αφεθεί στον φανταστικό και ονειρικό αυτόν κόσμο, όπου όλα είναι πιθανά:

Κόκκινη κλωστή δεμένη,
στην ανέμη τυλιγμένη,
δώσ' της κλώτσο να γυρίσει,
παραμύθι ν' αρχινήσει.

Η κυρία Ελένη Κεχαγιόγλου είναι φιλόλογος-επιμελήτρια εκδόσεων και έχει επιμεληθεί τη σειρά «Μια φορά κι έναν καιρό» του «Βήματος».

 

 I.

Άρθρο της

Ελένης Κεχαγιόγλου  

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  02/11/2014 05:45

Tα λαϊκά παραμύθια και η εθνική αφύπνιση

Σήμερα «Το Βήμα», στο πλαίσιο της σειράς «Μια φορά κι έναν καιρό», προσφέρει στους αναγνώστες του ένα έργο αναφοράς και υψηλής αναγνωστικής απόλαυσης και αξίας, τα «Ελληνικά παραμύθια», σε εκλογή του Γ. Α. Μέγα

«Τα "Παραμύθια" εξεδόθησαν για τα παιδιά. Μα αν ξεφυλλίσουν το βιβλίο αυτό κι' οι μεγάλοι, μόνον ωφέλεια θα ιδούν [...], θα γίνουν καλλίτεροι» γράφει ο Φώτος Πολίτης στο «Ελεύθερον Βήμα» στις 2.12.1927 παρουσιάζοντας την πρόσφατη πρώτη έκδοση των «Ελληνικών Παραμυθιών» του Γεωργίου Α. Μέγα. Στο ίδιο σημείωμα εκφράζει τη βαθιά του πίστη στη δύναμη της νεοελληνικής παράδοσης, η οποία μπορεί να αναβαπτίσει την ελληνική κοινωνία, να τη βελτιώσει ηθικά και πνευματικά, δεδομένου ότι «θα σε βοηθήσει να γνωριστής ακόμη και με τον εαυτό σου», άρα είναι εργαλείο αυτογνωσίας. Το δε παραμύθι που «ζη πάντα στο στόμα του λαού», λέει η σημαντική αυτή μορφή του ελληνικού Μεσοπολέμου, μπορεί να οδηγήσει «σε δρόμους χαράς και λυτρωμού» από την τυραννία της καθαρεύουσας.

Ο δευτερότοκος γιος του Νικολάου Γ. Πολίτη - του εισηγητή του όρου «λαογραφία» στην Ελλάδα το 1884, του ιδρυτή και θεμελιωτή της ως αυτόνομης επιστήμης - εμφανίζεται έτσι πιστός στο πνεύμα του πατρός του, του οποίου πεποίθηση αποτελούσε η ανάγκη αναψηλάφισης της εθνικής ταυτότητας προκειμένου η χώρα να αρθεί στο επίπεδο των ευρωπαϊκών κρατών και πάγιο αίτημά του ήταν η διδασκαλία της νέας ελληνικής γλώσσας στην εκπαίδευση. Ο Ν. Γ. Πολίτης υπήρξε τέκνο του οξυμμένου λαογραφικού ενδιαφέροντος που δημιουργήθηκε μετά τη δημοσίευση του ιστορικού έργου του Αυστριακού Γιάκομπ Φίλιπ Φαλμεράγερ τη δεκαετία του 1830. O περιηγητής που έκτοτε θεωρήθηκε η προσωποποίηση του μισελληνισμού διακήρυσσε πως το ελληνικό έθνος είχε εξαφανιστεί διά της σλαβικής και αλβανικής διείσδυσης στον ελλαδικό χώρο κατά τον Μεσαίωνα. Προκειμένου να αντικρουστεί η άποψη αυτή, που εν πολλοίς ακύρωνε την εθνική υπόσταση του νεοσύστατου τότε κράτους, αναπτύχθηκε έντονο ενδιαφέρον για τον λαϊκό πολιτισμό, όπως συνέβη σε όλους τους ευρωπαϊκούς λαούς την εποχή της εθνικής τους αφύπνισης, και άρχισε η συλλογή δημώδους υλικού (παροιμίες, τραγούδια, ήθη και έθιμα, μύθοι κ.τ.λ.), που εθεωρείτο ότι εξέφραζε το πνεύμα του έθνους, «ίνα χρησιμεύση προς απόδειξιν ότι οι νυν κατοικούντες την Ελλάδα εισίν απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων», σύμφωνα με άρθρο στην «Αρχαιολογική Εφημερίδα» το 1852.

Νεκροί για τη γλώσσα

Το νήμα αυτό, που ξεκινά τον 19ο αιώνα, στις αρχές του 20ού πιάνει ο μαθητής του Ν. Γ. Πολίτη, ο λαογράφος, πανεπιστημιακός και ακαδημαϊκός Γεώργιος Α. Μέγας, που ανδρώνεται την εποχή του Εθνικού Διχασμού, όπου πλέον το γλωσσικό ζήτημα έχει λάβει εθνική διάσταση με ακραιφνώς ιδεολογικό περιεχόμενο. Το 1927, οπότε εκδίδονται για πρώτη φορά τα «Ελληνικά παραμύθια», ύστερα από το διάλειμμα της βενιζελικής μεταρρύθμισης (1917-1919), επισήμως έχει επικρατήσει το πνεύμα του καθηγητή Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεωργίου Μιστριώτη, ο οποίος όχι απλώς υπερασπιζόταν με πάθος την καθαρεύουσα ως αντιστάθμισμα στον «μαλλιαρισμό» αλλά και πρωτοστάτησε στα αιματηρά επεισόδια όπου υπήρξαν νεκροί για τη γλώσσα (θλιβερό ελληνικό προνόμιο αυτό): στα «Ευαγγελικά» του 1901 και στα «Ορεστειακά» του 1903. Μόλις δύο χρόνια νωρίτερα, το 1925, η Εκκλησία - σε συνεργασία με το Πολυτεχνείο, την Αρχαιολογική Εταιρεία και με εκπροσώπους εργαζομένων στην Εθνική Τράπεζα, στην Ενωση Αθηναϊκών Περιοδικών και αλλού - έχει οργανώσει «Εθνικόν Συνέδριον προς καταπολέμησιν των εχθρών και των διαφθορέων της θρησκείας, της γλώσσης, της οικογενείας, της ιδιοκτησίας, της ηθικής, της εθνικής συνειδήσεως, της πατρίδος», όπου οι έννοιες συγχέονται σκοπίμως και οι υπερασπιστές της δημοτικής γλώσσας καταδικάζονται ως εκφραστές αντεθνικής συμπεριφοράς.

Κάλλιστον κληροδότημα

Η γλώσσα στην οποία ο λαογράφος, πανεπιστημιακός και ακαδημαϊκός Μέγας μεταγράφει τα λαϊκά παραμύθια τα οποία συγκέντρωσε, «όπου ήτο ιδιωματική, προσηρμόσθη εις τον κοινόν τύπον», σύμφωνα με τις Σημειώσεις του - που επέχουν θέση Επιμέτρου και έχουν συνταχθεί σε ήπια καθαρεύουσα γλώσσα -, στη δεύτερη έκδοση του έργου το 1956, στην οποία προστίθενται 14 επιπλέον παραμύθια. Φροντίζει, λοιπόν, υιοθετώντας μια ρέουσα δημοτική γλώσσα, τα κείμενα «να διατηρούν όλην την χάριν αφελούς λαϊκής διηγήσεως», αλλά -διαφοροποιούμενος από τον δάσκαλό του Ν. Γ. Πολίτη - δεν κρατά τα τοπικά ιδιώματα.

Για να δηλώσει την εκ μέρους του πρόθεση, πάντως, ο Μέγας επικαλείται πρώτα μια φράση του δασκάλου του, σύμφωνα με την οποία τα εκλεκτά μνημεία της δημώδους λογοτεχνίας «συντελούν εις την συντήρησιν των καλλίστων κληροδοτημάτων της πατρίου κληρονομιάς» και αποκαλύπτουν στον λαό τους θησαυρούς του. Ακολούθως, καταθέτει ότι τα παραμύθια που επιλέγει φροντίζει «να έχουν αρετάς αφηγηματικάς και συγχρόνως να προσαρμόζωνται εις την σύνθεσιν και την φράσιν και προς παιδαγωγικούς σκοπούς», άρα, χαρίζοντας στα παιδιά χαρά και απόλαυση, να γίνονται αποτελεσματικό εκπαιδευτικό εργαλείο.

Ετσι, ο Μέγας, ο οποίος ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του ως φιλόλογος στη μέση εκπαίδευση και συνέταξε αρκετά αναγνωστικά για το δημοτικό σχολείο, εκφράζει την πεποίθηση ότι τα παραμύθια αποτελούν επωφελή αναγνώσματα για τα παιδιά και παίρνει την εξέχουσα θέση που του αναλογεί στη διάσωση και στην καταγραφή των ελληνικών παραμυθιών. Η σχετική προσπάθεια είχε ξεκινήσει τον 19ο αιώνα με την έκδοση δύο συλλογών ελληνικών λαϊκών παραμυθιών, με την επιμέλεια του αυστριακού διπλωμάτη Johann Georg von Hann η πρώτη (Λειψία, 1864) και του δανού φιλολόγου Jean Pio η δεύτερη (Κοπεγχάγη, 1879). Ο Μέγας ήταν ο πρώτος που παρουσίασε λαϊκές αφηγήσεις ταξινομημένες όχι με άξονα τοπικό ή γεωγραφικό, χρονολογικό ή θεματικό, αλλά σύμφωνα με το διεθνές σύστημα Aarne-Τhompson. Για να διευκολύνει μάλιστα τον μελλοντικό ερευνητή, στο τέλος του βιβλίου παρουσιάζει τον τύπο στον οποίο ανήκει κάθε παραμύθι (μύθος ζώων, παραμύθι ή ευτράπελη διήγηση), την προέλευσή του και τις παραλλαγές του.

Στα παραμύθια καθαυτά θα αναφερθούμε την επόμενη εβδομάδα στο σημείωμά μας με την ευκαιρία της έκδοσης του δεύτερου τόμου των «Ελληνικών παραμυθιών» (1962) από «Το Βήμα».

Το διενθές σύστημα ταξινόμησης

Ως είδος του λαϊκού πολιτισμού, τα προφορικά παραμύθια εμφανίζονται, σε παραλλαγές, σε περισσότερους από έναν τόπους και σε διαφορετικές εποχές. Γύρω στο 1910, και με την αντίληψη της παγκοσμιότητας του παραμυθιού εγκαθιδρυμένη, θεωρήθηκε σημαντικό να μελετηθεί διεθνώς το πού και το πότε διαδόθηκε ένα παραμύθι προκειμένου να μελετηθεί, ιστορικά και συγκριτικά, το είδος αυτό που συνιστά, κατά κάποιον τρόπο, τη λογοτεχνία των λαών. Ετσι δημιουργήθηκε το διεθνές σύστημα ταξινόμησης Aarne και Thompson, που πήρε το όνομά του από τους εμπνευστές του, όπως το εισηγήθηκαν στο έργο The Types of the Folktale. Βάσει του συστήματος αυτού συντάχθηκαν οι εθνικοί κατάλογοι των παραμυθιών σε κάθε χώρα. Στην Ελλάδα το σημαντικό αυτό έργο ανέλαβε ο Γεώργιος Μέγας, ο οποίος συγκέντρωνε τις δημοσιευμένες και αδημοσίευτες παραμυθιακές παραλλαγές και έτσι στην αναθεωρημένη έκδοση του διεθνούς καταλόγου το 1961 εκπροσωπείται και το ελληνικό παραμύθι.

Εικόνες και εικονογράφοι

Οι εικόνες που κοσμούσαν την έκδοση του 1927 έφεραν την υπογραφή του ήδη καταξιωμένου, στα 32 του χρόνια, ζωγράφου και λογοτέχνη Φώτη Κόντογλου. Στην κριτική του ο Φώτος Πολίτης ήταν εκθειαστικός: «Ενας ρυθμός ελληνικός στη σύλληψη και στη σύνθεση της κάθε εικόνας, βγαλμένης ολόισια μέσα από την περίφημη βυζαντινή παράδοση, κυριαρχεί σ' ολόκληρο το ζωγραφικόν όραμα». Ο πολυβραβευμένος Κόντογλου, ηγετική φυσιογνωμία της Γενιάς του 1930, στο πλαίσιο του αιτήματος της ελληνικότητας εκ μέρους της γενιάς του, αναζήτησε ένα εικαστικό ιδίωμα που είχε τις ρίζες του στην αγιογραφία και στη λαϊκή παράδοση. Ανάμεσα στους μαθητές του, στους οποίους συγκαταλέγονται ο Τσαρούχης και ο Εγγονόπουλος, ήταν και ο γεννημένος το 1929 Ράλλης Κοψίδης, ο οποίος μαθήτευσε κοντά του από το 1953 έως το 1959. Ο Κοψίδης, το έργο του οποίου επίσης συνομιλεί με τη λαϊκή παράδοση και το πνεύμα της Ορθοδοξίας, ανέλαβε την εικονογράφηση των 14 επιπλέον παραμυθιών που προσέθεσε ο Μέγας στη δεύτερη έκδοση του βιβλίου το 1956.

Η κυρία Ελένη Κεχαγιόγλου είναι φιλόλογος - επιμελήτρια εκδόσεων και έχει επιμεληθεί τη σειρά «Μια φορά κι έναν καιρό» που προσφέρει «Το Βήμα».

 εξαίρετο το άρθρο !
εξαίρετο το εγχείρημα -τότε και τώρα -
κι εξαίρετη η προσφορά όλων τους !

(ακολουθεί)

Αποσπάσματα από το "Άξιον εστί" (1959)  
του Οδυσσέα Ελύτη

.           «Νύχτα πάνω στη νύχτα βαδίζαμε ασταμάτητα, ένας πίσω από τον άλλο, ίδια τυφλοί. Με κόπο ξεκολλώντας το ποδάρι από τη λάσπη, όπου φορές εκαταβούλιαζε ίσαμε το γόνατο. Επειδή το πιο συχνά ψιχάλιζε στους δρόμους έξω, καθώς μες στην ψυχή μας. Και τις λίγες φορές όπου κάναμε στάση να ξεκουραστούμε, μήτε που αλλάζαμε κουβέντα, μονάχα σοβαροί και αμίλητοι. Φέγγοντας μ’ ένα μικρό δαδί, μία-μία εμοιραζόμασταν τη σταφίδα. Ή φορές πάλι, αν ήταν βολετό, λύναμε βιαστικά τα ρούχα μας και ξυνόμασταν με λύσσα ώρες πολλές, όσο να τρέξουν αίματα. Τι μας είχε ανέβει η ψείρα ως το λαιμό, κι ήταν αυτό πιο κι απ’ την κούραση ανυπόφερτο. Τέλος κάποτε ακουγότανε στα σκοτεινά η σφυρίχτρα, σημάδι ότι κινούσαμε, και πάλι σαν τα ζα τραβούσαμε μπροστά να κερδίσουμε δρόμο, πριχού ξημερώσει και μας βάλουνε στόχο τ’ αεροπλάνα. Επειδή ο Θεός δεν κάτεχε από στόχους ή τέτοια, κι όπως το ’χει συνήθειό του στην ίδια πάντοτε ώρα ξημέρωνε το φως.

            Τότες, χωμένοι μες στις ρεματιές, γέρναμε το κεφάλι από το μέρος το βαρύ, όπου δε βγαίνουνε όνειρα. Και τα πουλιά μάς θύμωναν, που δε δίναμε τάχα σημασία στα λόγια τους – ίσως και που ασκημίζαμε χωρίς αιτία την πλάση.»

"Η Μεγάλη Έξοδος"

Τις ημερες εκεινες εκαναν συναξη μυστικη τα παιδια και λαβανε την αποφαση,
επειδη τα κακα μαντατα πληθαιναν στην πρωτευουσα, να βγουν εξω σε πλατειες 

με το μονο πραγμα που τους ειχε απομεινει : μια παλαμη τοπο κατω απο τ' ανοιχτο
πουκαμισο, με τις μαυρες τριχες και το σταυρουδακι του ηλιου. Οπου ειχε κρατος
η Ανοιξη.

Και επειδη σιμωνε η μερα που το Γενος ειχε συνηθιο να γιορταζει τον αλλο
Σηκωμο, τη μερα παλι εκεινη ορισανε για την Εξοδο. Και νωρις εβγηκανε
καταμπροστα στον ηλιο, με πανου ως κατου απλωμενη την αφοβια σα σημαια, 

οι νεοι με τα πρησμενα ποδια που τους ελεγαν αλητες. Και ακολουθουσανε αντρες
πολλοι, και γυναικες, και λαβωμενοι με τον επιδεσμο και τα δεκανικια. Οπου εβλεπες
αξαφνα στην οψη τους τοσες χαρακιες, που 'λεγες ειχανε περασει μερες πολλες μεσα
σε λιγην ωρα.

Τετοιας λογης αποκοτιες, ωστοσο, μαθαινοντες οι Αλλοι, σφοδρα ταραχτηκαν.
Και φορες τρεις με το ματι αναμετρωντας το εχει τους, λαβανε την αποφαση να βγουν
εξω σε δρομους και σε πλατειες, με το μονο πραγμα που τους ειχε απομεινει : 

μια πηχη φωτια κατω απ' τα σιδερα, με τις μαυρες κανες και τα δοντια του ηλιου. 

Οπου μητε κλωνος μητε ανθος, δακρυο ποτε δεν εβγαλαν. Και χτυπουσανε οπου να 'ναι,
σφαλωντας τα βλεφαρα με απογνωση. Και η Ανοιξη ολοενα τους κυριευε. 

Σαν να μην ητανε αλλος δρομος πανω σ' ολακερη τη γη, για να περασει η Ανοιξη παρα μοναχα
αυτος, και να τον ειχαν παρει αμιλητοι, κοιταζοντας πολυ μακρια, περ' απ' την ακρη
της απελπισιας, τη Γαληνη που εμελλαν να γινουν, οι νεοι με τα πρησμενα ποδια 

που τους ελεγαν αλητες, και οι αντρες, και οι γυναικες, και οι λαβωμενοι με τον επιδεσμο
και τα δεκανικια.

Και περασανε μερες πολλες μεσα σε λιγην ωρα. Και θερισανε πληθος τα θηρια,
και αλλους εμαζωξαν. Και την αλλη μερα εστησανε στον τοιχο τριαντα.

«Οι γειτονιές του κόσμου»

(απόσπασμα από τις «γειτονιές του κόσμου» του Γ. Ρίτσου, εκδόσεις Κεδρος)

Οι γειτονιές θυμούνται. Οι γειτονιές

δε θέλουν να ξεχάσουν. Τα χαράματα

οι ομοβροντίες στο Σκοπευτήριο. Τη νύχτα

τα φώτα του Χαϊδαριού. Η συσκότιση.

Το φιλί ήταν πικρό και βιαστικό.

Ύστερα πέφτανε τα χέρια στο πλάι.

Μια πιστολιά στο δρόμο. Η νύχτα. Κι η τρεχάλα.

Η νύχτα. Κι η καρδιά που χτυπάει δυνατά

όπως χτυπάει μια γροθιά πάνου στο τραπέζι.

Ύστερα πάλι η σιγαλιά. Μονάχα

τα δεκανίκια του φεγγαριού στο πεζοδρόμιο

κι ένα χέρι που σφίγγει τη ράχη της καρέκλας

κι ένα χέρι που λαδώνει το παλιό περίστροφο

κι ένα χέρι που ράβει μια σημαία

κι ένα χέρι που σφίγγει ένα άλλο χέρι

και τ’ άστρα που δείχνουν τα σφιγμένα τους δόντια

πάνω από τον κυρτό σταυρό που ανεμίζει στην Ακρόπολη,

κι ο άνεμος που αρχίζει τα μεσάνυχτα.

Η Κυρα-Λένη κάθεται μονάχη στο κατώφλι της.

Δε μιλάει σε κανέναν. Δεν κοιτάζει τίποτα.

Κανένας από τους χαφιέδες που κόβουν βόλτες στο σκοτάδι

δεν καταλαβαίνει τίποτα. Μα η κυρα-Λένη

κοιτάει κατάματα το θάνατο,

κοιτάει πίσω από το θάνατο το μέλλον,

βλέπει τα τρία παιδιά της

και κείνους που σκοτώσαν τα παιδιά της,

βλέπει και κείνους πού ’ρχονται να εκδικηθούν τα παιδιά της,

βλέπει όλα τα παιδιά του κόσμου

να κουβαλάνε τριαντάφυλλα και τ’ άστρα και τα πράσινα παντζούρια της άνοιξης,

για τις μανάδες που κάθονται μονάχες τα βράδια στο κατώφλι.

Και η κυρα-Λένη που κάθεται στο κατώφλι της,

δεν είναι μόνη. Κάτου απ’ τη μαύρη της ποδιά κρύβει τα χέρια της,

κι ο κόσμος κάθε βράδυ  ακουμπάει το κεφάλι του στα βασανισμένα γόνατά της

 και περιμένει. Ο κόσμος περιμένει στα γόνατα της κυρα-Λένης

γιομάτος  εμπιστοσύνη και ψωμί και σημαίες,

περιμένει ο κόσμος τα τριαντάφυλλα και τ’ αστέρια,

περιμένει ν’ ανοίξουν τα πράσινα παντζούρια της άνοιξης,

για τις μανάδες που κάθονται μονάχες στο κατώφλι της νύχτας.

Ιστορική μαρτυρία

Ιάκωβου Καμπανέλλη

 

Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης υπήρξε αιχμάλωτος από τους Γερμανούς στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως του Μαουτχάουζεν, την περίοδο 1942-1945. 

Το 1965 έγραψε τέσσερα ποιήματα που αφορούσαν εκείνη την περίοδο και ζήτησε από τον Μίκη Θεοδωράκη να τα μελοποιήσει. 

Τα παρακάτω λόγια είναι η μαρτυρία του :

''Κι όμως, όσο πλήθαιναν τα καλά σημάδια, τόσο πιο κοντινός γινόταν ο κίνδυνος για μας. 

Το ομαδικό ξεπάστρεμα είχε αρχίσει από βδομάδες. Ο θάλαμος του γκαζιού και οι φούρνοι δουλεύανε μέρα και νύχτα. Κάμανε αρχή με τους άρρωστους και συνεχίσανε με κείνους που είχαν έρθει από άλλα στρατόπεδα. Οι μελλοθάνατοι περιμένανε στην ουρά τη σειρά τους. 

Ο διοικητής έκανε απανωτές επιθεωρήσεις, σκύλιαζε που τόσοι μελλοθάνατοι περιμένανε στην ουρά. Φώναζε ότι έπρεπε να βρεθεί τρόπος να αυξηθεί η "απόδοσις". Ο υποδιοικητής έλεγε ότι δεν υπάρχει πια αρκετό γκάζι για να κάμει κι άλλους θαλάμους. Και το πετρέλαιο όπου να 'ναι θα τελειώσει. 

Ο διοικητής σκύλιαζε χειρότερα. "Να βρείτε άλλου είδους αέριο -φώναζε- κι όσο για καύσιμα υπάρχουν βουνά από ξύλα. Εγώ δε θέλω να στερήσω τα καύσιμα απ' τη γερμανίδα νοικοκυρά ούτε το πετρέλαιο απ' τη πολεμική μας βιομηχανία. Αλλά δεν μπορώ να παραδεχτώ ότι είμαστε ανίκανοι να κάνουμε σωστά τη δουλειά μας". 

Ο υποδιοικητής επέμενε να αποφασιστεί η εκκαθάριση με τα πολυβόλα και οι νεκροί να θάβονται σε λάκκους που θα σκάβουν οι ίδιοι. "Γκάζι και πετρέλαιο -διαμαρτυρόταν- δεν έχω, ούτε τα μεταφορικά μέσα για να φέρω. Ενώ σφαίρες διαθέτω άφθονες". 

Ο διοικητής έλεγε κοφτά πως αυτό αποκλείεται. "Δεν έχω καμιά τέτοια εντολή απ' το Βερολίνο". 

Η κουβέντα γινόταν πλάι στους μελλοθάνατους που καραδοκούσαν ν' αρπάξουν τ' αποτσίγαρα που έριχναν οι συνομιλητές. Ύστερα ο διοικητής σεργιάνιζε κατά μήκος του σωρού των νεκρών, που ήταν αραδιασμένοι σε απανωτές στρώσεις όπως τα ξύλα στις ξυλαποθήκες. Κουνούσε στεναχωρημένος το κεφάλι του και φώναζε: "Θα είμαστε τυχεροί αν δε φανεί κανένας Χίμλερ από ’δω να δει το χάλι μας".

 

Δροσίνης

Γεώργιος Δροσίνης

Τὰ πρωτοβρόχια


Μὲ τὰ πρωτοβρόχια θἄρθουν τὰ μηνύματα
τοῦ χειμώνα : τὸ ποτάμι θὰ θολώσει,
θὰ τριζοβολοῦν ξερὰ τὰ πλατανόφυλλα
θὰ κρυώσει ἡ νύχτα καὶ θὰ μεγαλώσει.

Θὰ δροσοσταλάζουν κόκκινα τὰ κούμαρα, 

κυκλαμιὲς θ' ἀνθοῦν στὸ χῶμα ταίρια ταίρια, 

θὰ καπνίζουν σφαλιστὰ τὰ χωριατόσπιτα
καὶ θ' ἀρχίσουν τὰ σπιτιάτικα νυχτέρια.

Θὰ σωπάσει ὁ τζίτζικας κι ἑτοιμοτάξιδα
γι’ ἄλλων τόπων ἄνοιξη, μακριὰ ἀπ' τὰ χιόνια
βράδυ βράδυ ὡς τὰ μεσούρανα θὰ χύνονται
μαῦροι φτερωτοὶ σταυροὶ τὰ χελιδόνια.

Ὦ χαρά μας! τὸ χειμώνα θὰ προσμένομε,
δίχως πάγους καὶ χιονιὲς νὰ φοβηθοῦμε:
τὴ ζωή μας τὸ στερνὸ ταξίδι ἐκάναμε
καὶ τὴν ἄνοιξη ἄλλων τόπων δὲν ποθοῦμε. 

Παγκόσμια Ιστορία

Μαθήματα Ιστορίας , ξανά !

Piri Reis Map

 

Dating to the early 1500s this map shows 

the coastlines of South America, Europe, and Africa with amazing precision.

Στους φίλους που επισκέπτονται κατά καιρούς αυτό το blog,
έχω μιλήσει εκτενώς γιά τα θαυμάσια μαθήματα Παγκόσμιας Ιστορίας
- δραστηριότητα του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας 
της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Τα μαθήματα παραδίδει η αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιστορίας, 
Κυρία Μαρία Ευθυμίου .

Την Καθηγήτρια γνωρίζω από τις παραδόσεις της και μόνο. Με όσους συναδέλφους και φίλους παρακολουθήσαμε τα μαθήματά της - δύο χρονιές την Παγκόσμια Ιστορία και μία φορά την Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης -, θεωρήσαμε ότι είναι ένας δάσκαλος χαρισματικός, ένας άνθρωπος δοτικός και πολύτιμος ανάμεσα στην Πανεπιστημιακή κοινότητα.
Τα μαθήματα αυτά, πέρα από την γνωστική αξία τους, είναι και μιά αληθινή απόλαυση !

Η χώρα μας περνάει μιά περίοδο ιδιαίτερα κρίσιμη, με οικονομικές και βαθειά κοινωνικές δυσκολίες
κι είναι τιμή γιά τους δασκάλους - όλων των βαθμίδων - όταν προσπαθούν αληθινά να μορφώσουν τους ανθρώπους.

Γύρω μας δεν υπάρχει μονάχα το πρόχειρο, το ιδιοτελές και το κακό, καθώς προβάλλεται συστηματικά από ορισμένα ΜΜΕ. Υπάρχει και καλό γύρω μας, υπάρχουν και άνθρωποι -κάθε ειδικότητας !- που προασπίζονται το κοινωνικό συμφέρον και προσφέρουν με ψυχή, με ανιδιοτέλεια και υπευθυνότητα , ό, τι ο καθένας τους γνωρίζει και μπορεί...
Το άλας της γής !

Αυτή, νομίζω, είναι η περίπτωση των "μαθημάτων"   Ιστορίας και Παγκόσμιας Ιστορίας, που, καθώς είδα στην ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου , θα συνεχιστούν κι εφέτος.

Σας μεταφέρω το πρόγραμμα, σύμφωνα με την ανακοίνωση του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου :

(Μαθήματα Ιστορίας της Μ. Ευθυμίου σε Δήμους και Φορείς, 2014-2015)
.

Κατά την διάρκεια του χειμερινού εξαμήνου του ακαδημαϊκού έτους 2014 -2015
η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιστορίας  του Πανεπιστημίου Αθηνών κα Μαρία Δημ. Ευθυμίου θα διδάξει στους εξής Φορείς και Δήμους:

1. Οκτώ Μαθήματα Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού (11^ος -18^ος αι.)  Σε εκπαιδευτικούς. Στο εκπαιδευτικό συγκρότημα της Γκράβας, Ταϋγέτου 60, στα Άνω Πατήσια.  Δε 1, Τρ  2, Τε  3, Πε  4, Δε  8, Τρ  9, Τε  10, Πε  11 Σεπτεμβρίου 2014. Ώρα 6 -9 μμ.
2. Οκτώ Μαθήματα Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού (11^ος -18^ος αι.) Σε Εκπαιδευτικούς της Αργολίδας. Στο Α’ Γενικό Λύκειο Άργους (οδός Γ. Μαρίνου). Σα 13, Κυ 14, Πα 19, Σα 20, Κυ 21, Πα 26, Σα 27, Κυ 28  Σεπτεμβρίου 2014. Ώρες, Πα 6 -9 μμ, Σα 6 -9 μμ, Κυ 10 πμ. -13.00.
3. Οκτώ Μαθήματα Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού (11^ος -18^ος αι.). Στους Θρακομακεδόνες Δήμου Μενιδίου. Στο Πνευματικό Κέντρο (Πλατεία Αριστοτέλους –Θρακομακεδόνες). Δε 15, Τρ 16, Τε 17, Πε 18, Δε 22, Τρ 23, Τε 24 , Πε 25 Σεπτεμβρίου 2014. Ώρα, 6 -9 μμ.
4.  Δεκαοκτώ Μαθήματα Παγκόσμιας Ιστορίας. Στον Δήμο Χολαργού. Στο Πνευματικό Κέντρο Δήμου Χολαργού (κτήριο Δημαρχείου, αμφιθέατρο «Μίκης Θεοδωράκης»). Κάθε Δευτέρα. Από Δε,  29 Σεπτεμβρίου 2014. Ώρα, 6 -9 μμ.
5. Δεκαοκτώ Μαθήματα Παγκόσμιας Ιστορίας. Στον Δήμο Κηφισιάς. Στο Δημαρχείο Κηφισιάς (Μυρσίνης και Διονύσου γωνία). Κάθε Τρίτη. Από Τρίτη, 30 Σεπτεμβρίου 2014. Ώρα, 6 -9 μμ.
6. Επτά Μαθήματα Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού (11^ος -18^ος αι.). Στον Δήμο Φιλοθέης. Στο Λύκειο Φιλοθέης ( Οδός Παπαφλέσσα 15). Κάθε Πέμπτη. Από Πέμπτη, 9 Οκτωβρίου 2014. Ώρα, 6 -9 μμ.
7. Δεκαοκτώ Μαθήματα Παγκόσμιας Ιστορίας. Στον Δήμο Αιγάλεω. Στον χώρο «Ελληνικό Μολύβι Γ. Βρανά» (Ιερά Οδός 154 και Νάξου, στάση Μετρό «Ελαιώνας»). Κάθε Τετάρτη. Από Τετάρτη, 15 Οκτωβρίου 2014. ΄Ωρα, 6 -9 μμ.
8. Δεκαπέντε Μαθήματα Παγκόσμιας Ιστορίας.  Στην Κάλυμνο. Κατά ημέρες Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή. Από Παρασκευή 28 Νοεμβρίου 2014 έως και Κυριακή 11 Ιανουαρίου 2015. Ώρες, Πα 6-9 μμ, Σα 5.30 -9 μμ, Κυ 10 πμ. -13.00.
9. Δεκαπέντε Μαθήματα Παγκόσμιας Ιστορίας. Στα Χανιά της Κρήτης. Διοργάνωση: Ανοιχτό Λαϊκό Πανεπιστήμιο Κρήτης - Χανιά. Κατά ημέρες Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή. Από Παρασκευή, 16 Ιανουαρίου έως και Κυριακή, 15 Φεβρουαρίου 2015. Ώρες, Πα 6-9 μμ, Σα 5.30-9 μμ, Κυ 10 πμ. -13.00.

γνώμη μου :

να μην το χάσετε !

περιηγήσεις

I.

Διάβασα αυτές τις μέρες ένα πολύ καλό βιβλίο,

το οποίο αναφέρεται σε διηγήσεις περιηγητών γιά την Κορινθία - Κόρινθο,

από το 1100 περίπου μ Χ., μέχρι και αργά στα 1800.

Θαρρώ ότι οι προσωπικές μαρτυρίες των ταξιδευτών έχουν πάντα μιάν ιδιαίτερη αξία!

Ανάλογα με την θέση του ο καθένας, ανάλογα με την συγκρότησή του, με την μόρφωση και το πνευματικό του επίπεδο, ανάλογα ακόμα με το τι σκοπό υπηρετεί ή ποιόν υπηρετεί, ανάλογα με την προδιάθεσή του και με το πώς είναι διακείμενος προς την χώρα που επισκέπτεται, ο ταξιδευτής είναι, θαρρώ, ένας "εν δυνάμει" ιστορικός…

Η κάθε προσωπική αφήγηση βοηθάει να δει κανείς πώς εξελίσσεται η ιστορία ενός τόπου, πώς ήταν το πριν, πώς είναι το τώρα και πώς το πιθανό μέλλον…

Τα ιστορικά γεγονότα, οι άνθρωποι, τα ήθη, τα έθιμα, η οικονομική ζωή, τα άψυχα μνημεία*, που διόλου άψυχα δεν είναι, αφού μπορούν και δηλώνουν το πνεύμα, τον πολιτισμό, τον πλούτο, την φτώχεια, το μένος που οδηγεί στην καταστροφή, την αδιαφορία, την παραδοπιστία κι ένα σωρό άλλα χαρακτηριστικά της κοινωνίας, μέσα στις εποχές…

     

Σας στέλνω ένα μικρό δείγμα γραφής, απ’ το ωραίο βιβλίο :

 

ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ ΚΑΙ ΖΩΓΡΑΦΟΙ ΣΤΗΝ ΚΟΡΙΝΘΟ

12^Ος – 19^Ος ΑΙΩΝΑΣ

ΣΟΦΗ Ν. – ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

Εκδόσεις : ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΕΘΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΑΘΗΝΑ 2009

Σταχυολογώ από τον πρόλογο του κ Ι. Κ. Μαζαράκη – Αινιάν, γεν. γραμματέα της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας :

«… αυτή η έκδοση σηματοδοτεί τη συνεργασία της Γενναδείου Βιβλιοθήκης με το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

……………………………………………….

Η Κόρινθος στο σταυροδρόμι Στερεάς και Πελοποννήσου, Κορινθιακού και Σαρωνικού, ήταν σχεδόν υποχρεωτική διάβαση κάθε περιηγητή προς την Κωνσταντινούπολη ή προσκυνητή των Αγίων Τόπων.

………………………………………………...

… Δεν ήταν μόνο ταξιδιώτες περιηγητές εκείνοι που έφταναν στην Κόρινθο αλλά συγχρόνως εθελοντές φιλέλληνες , που έρχονταν να συμμετάσχουν στον Αγώνα για την Ελευθερία.»

Σταχυολογώ από τον πρόλογο της Δρ. Μαρίας Γεωργοπούλου

Διευθύντριας της Γενναδείου Βιβλιοθήκης

«… ο τόμος αυτός αποτελεί συνδετικό κρίκο μεταξύ δύο σημαντικών τμημάτων της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα : της εντυπωσιακής συλλογής περιηγητικών ημερολογίων και βιβλίων που φυλάσσονται στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη και των σημαντικών ανασκαφών που διεξάγονται στην αρχαία Κόρινθο.

………………………………………………….

Τα περιηγητικά αυτά κείμενα προσφέρουν μια φευγαλέα ματιά στο παρελθόν τόσο από την άποψη της εμπειρίας του ταξιδιού αυτού καθεαυτού όσο και από την άποψη του περιβάλλοντος χώρου και της ιστορίας του. Τα κείμενα αυτά ρίχνουν, επίσης, φως σε παλαιά έθιμα και θεσμούς και, συχνά, περιγράφουν ή εικονογραφούν μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους που έχουν χαθεί ή έχουν υποστεί σημαντικές καταστροφές.»

Διαβάζοντας το βιβλίο, βρίσκω αληθινά τρομερό ενδιαφέρον στις σημειώσεις – πρόλογο της συγγραφέως κ. Σόφης Παπαγεωργίου, σχετικά με τον τόπο και την ιστορία του, καθώς και τις σημειώσεις της για τους περιηγητές και τους ζωγράφους στην Κόρινθο.

Από τα κείμενα των 68 περιηγητών, φυσικά μόνον ελάχιστες αράδες μπορώ να αντιγράψω και να σας μεταφέρω ενδεικτικά…

Ludolf, Peter, von Sudheim

Description of the Holy Land… written the year A.D. 1350

London , 1895, σελ. 28 – 29.

Ο Peter Ludolf έκανε το γύρο της Ελλάδος το 1350.………….

Στο κεφάλαιο με τον τίτλο Αχαϊα υπάρχει μια σύντομη περιγραφή της Κορίνθου.

«Φεύγοντας από τη Σικελία διαπλέει κανείς τον κόλπο της Βενετίας** , ο οποίος χωρίζει την Ιταλία από την Ελλάδα και περιπλέοντας τις Ελληνικές ακτές φτάνει στην Αχαϊα και Μακεδονία. Πρέπει να ξέρετε ότι το μέρος που ονομαζόταν Αχαϊα τώρα λέγεται Μοριάς. Σ’ αυτήν την ίδια γη της Αχαϊας βρίσκεται η πιο ωραία και ισχυρή πόλη, η Κόρινθος, πάνω στην κορυφή ενός βουνού, που όμοιά της δεν έχει υπάρξει ποτέ. Και αν ακόμα την πολιορκούσε όλος ο κόσμος, από την Κόρινθο δεν θα έλειπε ποτέ το σιτάρι, το κρασί, το λάδι και το νερό. Σ’ αυτή την πόλη ήταν που ο Άγιος Παύλος έγραψε πολλές επιστολές.»

Chenavard Antoine M.

Voyage en Grece et dans le Levant, fait en 1843 – 1844. Lyon, 1849, σελ. 90 – 95.

O A.M. Chenavard αρχιτέκτων και καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών στη Lyon, έμεινε στην Ανατολή πέντε μήνες, από το Σεπτέμβριο 1843 ως τον Ιανουάριο 1844, κυρίως στην Ελλάδα και στη Μ. Ασία.

Όταν έγινε η επανάσταση της 3^ης Σεπτεμβρίου 1844 (όταν οι Έλληνες απαίτησαν Σύνταγμα) ο Chenavard ήταν στην Αθήνα και ως αυτόπτης μάρτυρας μας έχει δώσει μια ενδιαφέρουσα εξιστόρηση των γεγονότων. Μετά την Αθήνα ήρθε στην Κόρινθο.

« η Κόρινθος, η οποία υπήρξε τόσο σημαντική κατά τη διάρκεια όλων των εποχών της Ελληνικής ιστορίας, το κλειδί της Πελοποννήσου, η αρχόντισσα δύο θαλασσών, με αμέτρητα πλούτη, καταστράφηκε εντελώς κατά την Ελληνική επανάσταση. Ανάμεσα στα ερείπια στέκονται ακόμα επτά κίονες, μαυρισμένοι από το χρόνο, που ανήκουν στο ναό της Χαλινίτιδος Αθηνάς. Αν κανείς πιστέψει τον Βιτρούβιο, στην Κόρινθο γεννήθηκε ο πιο πλούσιος και κομψός αρχιτεκτονικός ρυθμός.

Ο Καλλίμαχος, ο γλύπτης, τυχαία πέρασε από τον τάφο ενός μικρού κοριτσιού στην Κόρινθο. Η μητέρα του παιδιού είχε τοποθετήσει πάνω στον τάφο ένα καλάθι γεμάτο με πράγματα, που το κοριτσάκι αγαπούσε και τα σκέπασε με μία πλάκα. Κάτω από το καλάθι υπήρχε η ρίζα μιάς ακάνθου που τα φύλλα της καθώς μεγάλωναν έφτασαν μέχρι τις άκρες της πλάκας, που τα έκανε να γυρίσουν προς τα κάτω. Ο Καλλίμαχος συγκινημένος από τη χαριτωμένη θέα σχεδίασε το κιονόκρανο, που λέγεται Κορινθιακό.

Αν αυτά είναι ένας μύθος, σίγουρα έχει το άρωμα Ελληνικής προέλευσης και δεν είναι μια ιστορία που επινόησε ο Βιτρούβιος»



* 
Objets inanimés, avez-vous donc une âme
Qui s'attache à notre âme et la force d'aimer ?...

Alphonse de Lamartine



** 
 ως "κόλπο της Βενετίας", 
πρέπει ο περιηγητής να εννοεί την Αδριατική θάλασσα και το Ιόνιο πέλαγος...

ακολουθεί...

Λίμνη Κορισσίων - Χαλικούνας

Λίμνη Κορισσίων - Χαλικούνας
- καταφύγιο άγριας ζωής -

photos 
quartier libre

η περιοχή βρίσκεται νοτιοδυτικά, στο νησί της Κέρκυρας.

πρόκειται γιά ένα αληθινό μνημείο της φύσης και έχει χαρακτηρισθεί 

"Ζώνη ειδικής προστασίας της ορνιθοπανίδας".

αρμυρίκια, καλαμιές

καταφεύγουν εδώ η χερσοχελώνα,

η ευρωπαϊκή νεροχελώνα

καθώς και η χελώνα της Κασπίας

έχουν παρατηρηθεί 126 είδη πουλιών :
κορμοράνοι, σφυριχτάρια, αργυροτσικνάδες, φλαμίνγκος, πάπιες, χιλιάδες πεταλούδες κ.ά.

Χαλικούνας

άσπρα κρίνα της άμμου κι άγριες ορχιδέες

στους αμμόλοφους

κέδροι της θάλασσας

αμμόλοφοι και θαλασσόκεδρροι

η θάλασσα πέρα απ' τους αμμόλοφους...

στην περιοχή βρέθηκαν σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα !

παραλία ερημική κι ατελείωτη !

κέδροι θαλασσινοί

ακριβείς και εξαιρετικές πληροφορίες γιά την περιοχή λίμνης Κορισσίων - Χαλικούνα βρήκα εδώ :

http://aksioperierga.blogspot.gr/2013/10/blog-post.html

ορισμένα στοιχεία από αυτά, θαλασσόκεδρους στους αμμόλοφους, αρμυρίκια, λευκά κρίνα, άγρια ορχιδέα, χρωματιστές πεταλούδες, φλαμίνγκος κ.ά., τα έχω διαπιστώσει με τα ίδια μου τα μάτια, καθώς επισκέπτομαι την περιοχή μιά φορά τον χρόνο, επί 20 συνεχή χρόνια...

στο blog  http://aksioperierga.blogspot.gr/2013/10/blog-post.html

διαβάζω ακόμη το εξής :

"Ο οικολογικός και αρχαιολογικός θησαυρός της λιμνοθάλασσας Κορισσίων πρόκειται να ........... "αξιοποιηθεί". Συγκεκριμένα, η περιοχή «Ίσσος», έκτασης 1.788 στρεμμάτων, η οποία ταυτίζεται με τον «Νήσο» της λιμνοθάλασσας Κορισσίων, έχει παραχωρηθεί στο ΤΑΙΠΕΔ για να εκποιηθεί. Μια περιοχή που θα έπρεπε να χαρακτηριστεί ως διατηρητέο Μνημείο της Φύσης και να προστατεύεται, πρόκειται να παραχωρηθεί προς εκμετάλλευση στα χέρια ιδιωτών. Οι κάτοικοι με πρωτοβουλίες και δράσεις προσπαθούν να διασώσουν την περιοχή, ώστε να παραμείνει δημόσια γη."

κι εγώ, εθυμήθηκα εκείνον τον σπουδαίο λόγο :

" Πουλάς Ελλάδα, Μακρυγιάννη ; "

Εγώ, στην άθλιαν κατάστασίν μου, τους λέγω : 

"Αδελφοί, με αδικείτε.

Ελλάδα δεν πουλάω, νοικοκυραίγοι μου ! "

να είμαστε πάντα σε εγρήγορση...
οι καιροί δεν είναι καλοί...