Νικόλαος Βεντούρας

( 1899 – 1990 )

Έλληνας χαράκτης και ζωγράφος του εικοστού αιώνα.

  

I.

“αυτοδίδακτος,

εξαιρουμένης της λιθογραφίας την οποίαν εδιδάχθην”

“ήδη από τας πολύ μικράς τάξεις του δημοτικού εδιδάχθην ιχνογραφίαν”

  

Από το βιογραφικό του,

που συνέταξε ο ίδιος το 1981

oι φωτογραφίες είναι

της Quartier Libre

sub umbra alarum

tuarum protege nos

στο πιό πάνω έργο

μου αρέσουν ακόμα και οι λέξεις που διακρίνουμε κάτω :

ΝΙΚΑ΄

και

ΚΟΡΥΦΩ' 

Γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1899, από αρχοντική οικογένεια της ευρύτερης περιοχής της Βενετίας.

Eγκαταστάθηκαν στο νησί γύρω στα 1730.  Συμπεριλαμβάνονται στο Libro d’ Oro.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας ήταν θείος του.

Σπούδασε Βιομηχανική Χημεία το 1916 και εξελίχθηκε σε έναν από τους σπουδαιότερους χαράκτες κατά τον 20^ο αι.

Από το 1931 μέχρι το 1937 έλαβε λίγα μαθήματα υδατογραφίας από τον Κερκυραίο Άγγελο Γιαλλινά.

Από το 1932 άρχισε να ασχολείται με τη χαρακτική, 

δηλαδή την ξυλογραφία, τη χαλκογραφία και τη λιθογραφία, 

όπου και επικεντρώθηκε το ενδιαφέρον του.

Η εκπαίδευσή του στη Χημεία τον βοήθησε να πειραματιστεί με τα υλικά και τους χρόνους διάβρωσης πετυχαίνοντας με ακρίβεια να αποτυπώσει την εικόνα που είχε αποφασίσει.

Λόγω της επιμονής του και της εξέλιξής του στον χώρο της χαρακτικής θεωρείται, σήμερα, πρωτοπόρος της χαρακτικής.

Ο ίδιος ήταν πολύ σχολαστικός κρατώντας αναλυτικές σημειώσεις για κάθε του έργο και εξαιρετική οργάνωση του εργαστηρίου, των εργαλείων, της μαθητείας.

το γραφείο του

Στο αρχείο του κρατούσε λεπτομερείς σημειώσεις

από το συναίσθημα που σκόπευε να αποτυπώσει,

την ώρα που του έπαιρνε ένα έργο και πότε το τελείωσε,

την τεχνική που χρησιμοποιούσε και τα υλικά.

Σημειώνεται ότι επανερχόταν στο ίδιο έργο μετά από καιρό ή ακόμα και πολλά χρόνια, σημειώνοντας την εξέλιξη του κάθε έργου καθώς και την πρόοδο.

Οι πρώτες ύλες του ήταν λεπτομερώς καταχωρημένες. Ειδικά για το χαρτί σημείωνε το βάρος, τον τύπο, τη χρονολογία και την προέλευση αφού επηρέαζε το αποτέλεσμα την “εκτύπωσης”.

Τα χρώματα ήταν πάντα καθαρά κι έκανε μόνος του τις αναμείξεις προκειμένου να πετύχει το επιθυμητό αποτέλεσμα

 από το γραφείο του

Τα πρώτα του έργα και μέχρι το 1937, ο Νικόλαος Βεντούρας, χαράζει τοπία ήρεμα και ωραία φωτισμένα από την Κέρκυρα και την Βενετία.

"στο Τρίκλινο, παληό λειτρουβιό

η γέρικη φραγκοσυκιά"

χαλκογραφία 1938

Στα χρόνια της κατοχής κι αμέσως μετά τον πόλεμο, 1945-1948 ένα εφιαλτικό άγχος πλημμυρίζει ασφυκτικά τα έργα του, καλύπτει όλη την επιφάνεια με ερείπια, καταστροφές και παραμορφώσεις προοπτικής που φανερώνουν το νέο ψυχικό κλίμα στο οποίο ζει, χαρακτηρίζοντας έτσι, την περίοδο αυτή εξπρεσιονιστική.

"Κέρκυρα, αεροπορικός βομβαρδισμός του 40

στη συνοικία Αγίων Πατέρων"

Λιθογραφία σε ασβεστόλιθο, 1946

1949-1950 ακολουθεί η αντίδραση, ελάχιστες γραμμές, αυστηρά υπολογισμένες που εκφράζουν γαλήνη κι ηρεμία, έργα γεμάτα φως.

Από το 1955, και με την σειρά του Πειραιά, εισβάλλει ένα καινούριο στοιχείο, πολλές αλληλοσυμπλεκόμενες μορφές οι οποίες σιγά σιγά απλοποιούνται. Διακρίνονται, παραδείγματος χάριν, σκαριά, φουγάρα, βίντσια, όσο χρειάζεται για να υποβληθεί η ιδέα του ζωντανού λιμανιού. Γραμμές και έντονες κηλίδες πλουτίζουν τους τόνους.

Άλλες θεματικές του ενότητες, σε μικρότερο όμως εύρος, μπορούν να θεωρηθούν οι τοπιογραφίες, οι διάσημοι Αστερισμοί,

"αστερισμός του  Ταύρου" 

χαλκογραφία 1967

"στον αστερισμό του Ταύρου"

χαλκογραφία 1967

οι εντυπωσιακές λιτανείες,

"μικρή λιτανεία

στη συνοικία των Αγίων Πατέρων"

χαλκογραφία 1972

οι θρησκευτικές του παραστάσεις καθώς και οι εντελώς αφηρημένες συνθέσεις του.

Χρησιμοποίησε σε μεγάλο βαθμό τα χρώματα για να αποδώσει στο κάθε του έργο το απαραίτητο συναίσθημα. Πολλές φορές στο ίδιο έργο υπάρχουν χρωματικές παραλλαγές.

* σημ. Q. L. :

λυπάμαι που δεν προνόησα να φωτογραφήσω καλύτερα,

ώστε να φαίνονται οι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες, 

ιδιόχειρες σημειώσεις του καλλιτέχνη

και οι παρατηρήσεις του

που έχει κρατήσει πάνω σε κάθε χρώμα...

Παράλληλα, αξιοποιεί τις εικαστικές τεχνοτροπίες των ευρωπαίων της εποχής του με αντίστοιχα εξπρεσιονιστικά, σουρεαλιστικά και κυβιστικά στοιχεία τα οποία αποτυπώνονται στα έργα του.

Χρησιμοποιεί ένα εξπρεσιονιστικό ιδίωμα, που δεν διακρίνεται ωστόσο για την βιαιότητά του, αλλά περισσότερο για τον ποιητικό του χαρακτήρα.

Στο έργο του υπάρχουν vernis mou, aquarelle, oil, ξυλοτυπίες, χαλκοτυπίες, λιθογραφίες, λιθογραφία σε ψευδάργυρο, δερματοτυπίες, εκτύπωση με ύφασμα, μονοτυπίες ενώ χρησιμοποιήθηκαν έργα του για Ex Libris, βιβλία, περιοδικά, γραμματόσημο, ευχετήριες κάρτες κ.ά.

Καθώς ήταν πολύγλωσσος, απέκτησε μόνος του βαθειά παιδεία, κυρίως γύρω από θέματα τέχνης και φιλοσοφίας

Επίσης, αγαπούσε τα ταξίδια, τις μηχανές και το ποδήλατο. Χαρακτηριστικά το 1923, από 16 Μαρτίου έως 5 Μαΐου με μία ομάδα ποδηλατών έκανε τη διαδρομή Brindisi – Vienna.

με αφορμή το αφιέρωμα
στον Νικόλαο Βεντούρα,
καλοκαίρι 2016
από την Πινακοθήκη της Κέρκυρας