Ο. Ελύτης
.
Όπου και να σας βρίσκει το κακό , αδελφοί,
όπου και να θολώνει ο νους σας,μνημονεύετε ....
«ΤΟ ΣΚΟΤΕΙΝΟ ΤΡΥΓΟΝΙ»
.
..
Από την
.
« Αγρυπνία για το σκοτεινό τρυγόνι
στην εκκλησία του προφήτη Ελισσαίου»
.
«Πολὺν καιρὸ μετά, χρόνια μετά, στὶς ἀγρυπνίες
τοῦ προφήτη Ἐλισσαίου
κάτι θὰ εἷχε ἡ ψυχή του ἐννοήσει
ἀπὸ τὴν τάξη καὶ τὴ ζυγαριὰ τοῦ κόσμου
γιατὶ ἀλλιῶς δὲν ἐξηγεῖται
πῶς ἀπ᾿ τὰ ψίχουλα ποὺ τοῦ κληρώσανε στὴ μοιρασιά του
τὰ μισὰ νὰ τὰ σκορπάει στὰ πουλιὰ
καὶ τ᾿ ἄλλα στοὺς Ἀγγέλους τῆς ὁλονυχτίας.»
.
.
.
Μάνος Ελευθερίου
Από το ποίημα
“Τα χρόνια της μεγάλης αυταπάτης”
.
“Όταν έξω στους δρόμους λιγόστευε το φως
εκείνος άναβε χρυσάνθεμα σε κρύπτες μυστικές του μέλλοντός του.
Πολυελαίους για να τρομάξει τις σκιές.
Και ελληνικά μιλώντας
έβγαινε από τον μεσαίωνα του σώματός του.”
.
.
.
από το ποίημα
.
"μες τα βιβλία της αγάπης"
.
συλλογή "Η πόρτα της Πηνελόπης"
.
"Φύλαξες τα χρυσά φιλιά μες στ' αργυρά κουτάκια.
Φύλλα ξερά της δάφνης και φύλλα Παραδείσου.
Μες στα βιβλία της αγάπης και μέσα στα λευκώματα
κι αυτό που δεν μπορεί να υποσχεθεί."
.
.
.
.
.
Λόγιος και άριστος εκφραστής της ελληνικής γλώσσας,
.
ο Μάνος Ελευθερίου
.
σε μια κατάθεση ψυχής μιλά για τα άγνωστα παιδικά του χρόνια
στη Σύρο.
εδώ, είναι ένα μέρος της συνέντευξης που έδωσε
.
ΣΤΟΝ ΝΙΚΟ ΝΙΚΟΛΙΖΑ
.
Για το ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΕΠΙΚΑΙΡΑ»
.
"Η ζωή μας στη Σύρο..."
.
«Εγώ γεννήθηκα στη Σύρο λίγο πριν από την κήρυξη του πολέμου, από δύο γονείς που ζούσαν για να ζήσουν τα παιδιά τους. Που πεινούσαν για να μην πεινάσουν τα παιδιά τους.
Ο πατέρας μου ήταν ο Μιχάλης και η μητέρα μου η Ευδοξία, αλλά ο πατέρας μου, ναυτικός στο επάγγελμα, είχε μια πολιτική περιπέτεια. Κατά τη διάρκεια του πολέμου δεν ήταν στην Ελλάδα, αλλά παρέμεινε στην Αμερική. Τα πλοία τότε είχαν σταματήσει κάθε ταξίδι και ο πατέρας μου έμεινε εκεί τότε για έξι χρόνια. Εγώ και τα αδέρφια μου μέναμε με τη μητέρα και τους παππούδες μου στην όμορφη Σύρο.
.
»Όταν τέλειωσε, λοιπόν, ο πόλεμος και επέστρεψε μαζί με πολλούς άλλους που είχαν φύγει στο εξωτερικό, όλους αυτούς δεν τους είχαν συμπεριλάβει στους εκλογικούς καταλόγους.
»Όταν τέλειωσε, λοιπόν, ο πόλεμος και επέστρεψε μαζί με πολλούς άλλους που είχαν φύγει στο εξωτερικό, όλους αυτούς δεν τους είχαν συμπεριλάβει στους εκλογικούς καταλόγους.
Ο Ζαχαριάδης τότε είχε βγάλει μια διαταγή που έλεγε οι Έλληνες να μην πάνε να ψηφίσουν. Και αυτό ήταν από τις μεγάλες ανοησίες που είχαν ειπωθεί. Οποιοσδήποτε λοιπόν δεν μπορούσε να ψηφίσει θεωρούνταν αυτομάτως αριστερός. Ο πατέρας μου ήταν μεν αριστερός, αλλά ανεξάρτητος από το κόμμα. Γιατί, αλήθεια, ποιος όρισε τον Ζαχαριάδη αρχηγό της Αριστεράς; Ήταν δηλαδή άνθρωπος εκ Θεού σταλμένος για τη θέση εκείνη; Ο πατέρας μου, λοιπόν, ήθελε να ψηφίσει και πήγε στο εκλογικό τμήμα. Εκεί δεν είδαν ότι δεν υπήρχε το όνομά του και η απάντηση του υπουργείου ήρθε όταν είχαν ήδη κλείσει οι κάλπες. Όμως την πράξη την είχε ήδη σημειώσει η αστυνομία. Ξεκίνησε απέναντί του ένας ανελέητος πόλεμος. Όχι με εξορία, αλλά με κάτι πολύ χειρότερο: του απαγόρευσαν, μαζί με πολλούς άλλους, να εργαστεί οπουδήποτε, αλλά και να φύγει από τη Σύρο. Η Σύρος, δηλαδή, ήταν η εξορία του. Δύο φορές που προσπάθησε να εργαστεί τον έδιωξε η αστυνομία. Ήταν “πολιορκημένος από θάλασσα” που λέει κι ο Ρίτσος. Ήξεραν κάθε του κίνηση. Ευτυχώς μπορέσαμε, με κάποιες οικονομίες που είχαμε, να επιζήσουμε. Η Σύρα, λοιπόν, ήταν μέσα στην ατμόσφαιρα και στα γεγονότα που χτυπούσαν ολόκληρη την Ελλάδα. Η δυστυχία δεν χτυπούσε μόνο τη Μακεδονία ή τη Θράκη τα χρόνια του ’40, αλλά χτυπούσε και τη Σύρο κι όλα τα νησιά. Ξέρω τραγικές περιπτώσεις ανθρώπων που δεν είχαν απολύτως τίποτα. Είδα τότε την πλήρη ένδεια στους ανθρώπους. Τον εξευτελισμό της πείνας και τι μπορεί να κάνει ο άνθρωπος όταν πεινάει. Άλλωστε το βλέπετε και σήμερα ότι πάρα πολλές κλοπές γίνονται από πεινασμένους ανθρώπους.
.
»Στη γειτονιά, λοιπόν, που μεγάλωνα τότε στη Σύρο, έτυχε να ήμαστε λίγο πιο πλούσιοι από τους φτωχούς. Κι επειδή είχαμε το παραπάνω ελάχιστο από τους άλλους, μας θεωρούσαν ότι “έχουμε”. Αυτό το ελάχιστο έπρεπε να το μοιραζόμαστε με άλλους. Μας ζητούσαν τότε και δανεικά αλλά και πράγματα. Λίγο ρύζι, λίγο οινόπνευμα, μια κλωστή, λίγο πετρέλαιο. Θυμάμαι τότε, στα χρόνια του πολέμου, γυναίκες μαυροφορεμένες να τρέχουν στις εκκλησιές μας για βοήθεια, για να επιβιώσουν. Άνθρωποι που πήγαιναν στα μνημόσυνα μόνο και μόνο για να φάνε κόλλυβα».
»Στη γειτονιά, λοιπόν, που μεγάλωνα τότε στη Σύρο, έτυχε να ήμαστε λίγο πιο πλούσιοι από τους φτωχούς. Κι επειδή είχαμε το παραπάνω ελάχιστο από τους άλλους, μας θεωρούσαν ότι “έχουμε”. Αυτό το ελάχιστο έπρεπε να το μοιραζόμαστε με άλλους. Μας ζητούσαν τότε και δανεικά αλλά και πράγματα. Λίγο ρύζι, λίγο οινόπνευμα, μια κλωστή, λίγο πετρέλαιο. Θυμάμαι τότε, στα χρόνια του πολέμου, γυναίκες μαυροφορεμένες να τρέχουν στις εκκλησιές μας για βοήθεια, για να επιβιώσουν. Άνθρωποι που πήγαιναν στα μνημόσυνα μόνο και μόνο για να φάνε κόλλυβα».
.
"Ο ερχομός μας στην Αθήνα..."
.
«Στην Αθήνα ερχόμαστε το 1953 και συγκεκριμένα στο Χαλάνδρι. Είχαμε εδώ κάποιους μακρινούς συγγενείς, αλλά σπουδαίους ανθρώπους. Μου είχε κάνει τότε μεγάλη εντύπωση το μέγεθος της μεγαλούπολης. Τότε υπήρχε η νεοκλασική Αθήνα. Θυμάμαι μια Αθήνα που από τότε που τη γνώρισα μέχρι και σήμερα γκρέμιζαν τα νεοκλασικά της κτίρια. Ένα έγκλημα της ιστορίας και του πολιτισμού μας, χωρίς τέλος. Οι νεότεροι δεν έχουν παρά να δουν φωτογραφίες της Αθήνας του τότε και να τη συγκρίνουν με το σήμερα.
»Η ποίηση για μένα ήρθε αμέσως μόλις έφτασα στην Αθήνα. Εκ Θεού, που λένε. Δεν είχα διαβάσει παρά ελάχιστα ποιήματα μέχρι τότε. Όλα τα ποιήματα τα έγραφα ομοιοκατάληκτα. Αργότερα άρχισα να διαβάζω τους νεότερους ποιητές –μετά τον Παλαμά, εννοώ– και ξεκίνησα να γράφω σε ελεύθερο στίχο.
«Στην Αθήνα ερχόμαστε το 1953 και συγκεκριμένα στο Χαλάνδρι. Είχαμε εδώ κάποιους μακρινούς συγγενείς, αλλά σπουδαίους ανθρώπους. Μου είχε κάνει τότε μεγάλη εντύπωση το μέγεθος της μεγαλούπολης. Τότε υπήρχε η νεοκλασική Αθήνα. Θυμάμαι μια Αθήνα που από τότε που τη γνώρισα μέχρι και σήμερα γκρέμιζαν τα νεοκλασικά της κτίρια. Ένα έγκλημα της ιστορίας και του πολιτισμού μας, χωρίς τέλος. Οι νεότεροι δεν έχουν παρά να δουν φωτογραφίες της Αθήνας του τότε και να τη συγκρίνουν με το σήμερα.
»Η ποίηση για μένα ήρθε αμέσως μόλις έφτασα στην Αθήνα. Εκ Θεού, που λένε. Δεν είχα διαβάσει παρά ελάχιστα ποιήματα μέχρι τότε. Όλα τα ποιήματα τα έγραφα ομοιοκατάληκτα. Αργότερα άρχισα να διαβάζω τους νεότερους ποιητές –μετά τον Παλαμά, εννοώ– και ξεκίνησα να γράφω σε ελεύθερο στίχο.
Διάβαζα τον Ρίτσο, τον Ελύτη, τον Σεφέρη. Θυμάμαι, η πρώτη μου ποιητική συλλογή εκδόθηκε το 1962. Όμως είχαμε καλλιτεχνική φλέβα στην οικογένεια, αφού της μητέρας μου της άρεσε να ζωγραφίζει, να ακούει κλασική μουσική και να γράφει στίχους. Δεν είχα διαβάσει ποιήματά της, μέχρι που πριν από μερικά χρόνια, όταν είχε φύγει πλέον από τη ζωή, ανακάλυψα ένα τετράδιο γεμάτο με δικά της ποιήματα. Ο πατέρας μου ήταν πιο δεμένος με τα εγκόσμια παρά με τα υπερκόσμια!»
.
"Οι στίχοι στη ζωή μου..."
.
«Οι στίχοι μπήκαν στη ζωή μου χάρη σ’ έναν πολύ καλό μου φίλο, τον Βαγγέλη Καπετανάκη, ο οποίος μου ζήτησε, όταν ήμουν στρατιώτης στα Γιάννενα, να του γράψω στίχους για ένα συνθέτη εκείνης της εποχής ο οποίος είχε γράψει ωραία ελαφρά τραγούδια. Του ταχυδρόμησα, λοιπόν, από τα Γιάννενα κάποια τραγούδια, όμως φαίνεται πως δεν είχαν καμιά τύχη. Όμως εμένα το “σουσούρι” με τους στίχους μου έμεινε. Τότε λοιπόν έγραψα και το “Τρένο φεύγει στις οχτώ”, που ο Μίκης το συμπεριέλαβε στα λαϊκά. Με τον Μίκη, θυμάμαι, γνωριστήκαμε το 1963 όταν εγώ κι άλλοι 50 είχαμε μαζευτεί στο “Σύλλογο Φίλων τη Μουσικής” για την προώθηση της μουσικής του Μίκη Θεοδωράκη. Τότε ο Μίκης ήθελε να κάνει συναυλίες, να πηγαίνουν άνθρωποι να γράφουν στους δρόμους, να σηκώνουν λάβαρα και διάφορα τέτοια. Εκεί τον γνώρισα τον Μίκη μέσω του Φώντα του Λάδη, που έδωσα 12 τραγούδια να τα δει ο Μίκης. Βρίσκω έναν γνωστό μου στο δρόμο τότε, ο οποίος μου λέει: “Χθες το βράδυ ήμασταν στο σπίτι του Μίκη και ακούγαμε τραγούδια σου”. Χαρά εγώ, που ο μύθος Μίκης άκουγε τραγούδια μου. Ο Μίκης τότε ήταν κολοσσός στην Ελλάδα και καταλαβαίνετε τι ήταν ο Μίκης να γράφει μουσική για τους στίχους μου. Τα τραγούδια εκείνα, λοιπόν, βγήκαν στο Παρίσι το 1970 λόγω της λογοκρισίας που υπήρχε στην Ελλάδα …»
.
«Τι είναι το λαϊκό τραγούδι»
.
«Δεν υπάρχει έντεχνο και λαϊκό τραγούδι. Κάποτε χρησιμοποίησε αυτή τη φράση ο Μίκης για να δείξει κάποιες διαφορές στο τραγούδι. Όμως ο Μίκης είναι λάτρης του Βαμβακάρη, άρα του λαϊκού. Δεν σημαίνει ότι επειδή ο Βαμβακάρης δεν πήγε ωδείο και ήταν αυτοδίδακτος δεν είναι κορυφαίος! Ο Βαμβακάρης, ο Ζαμπέτας, ο Τσιτσάνης, ο Παπαϊωάννου, ο Καλδάρας, δεν ήξεραν να γράφουν νότες. Δεν σημαίνει ότι δεν είναι και κορυφαίοι. Δυστυχώς δεν έτυχε να συνεργαστώ μαζί τους. Και φυσικά όλα τα θεωρώ λαϊκά τραγούδια, αφού τα ακούει ο λαός. Άκουγα πάντα λαϊκά τραγούδια, απλά τώρα είμαι πιο αυστηρός στις επιλογές μου. Θεωρώ ότι ο Τσιτσάνης έχει δώσει ανεπανάληπτα πράγματα στο ελληνικό τραγούδι. Όσο είναι δίπλα σου αυτοί που τα φτιάχνουν τα τραγούδια, σου ξεφεύγουν πάρα πολλά πράγματα. Όσο περνούν τα χρόνια, τα βλέπεις πιο αντικειμενικά και τα ζυγίζεις καλύτερα. Σου μένουν πολλά στοιχεία από εκείνα τραγούδια. Και τα δικά μου τραγούδια λαϊκά είναι.
»Κάποια στιγμή ένας φίλος μου, ο Κουρκουνάκης, συγκέντρωσε όλα μου τα τραγούδια της περιόδου 1963-1995 και τα βάλαμε σε μια σειρά, με σκοπό να τα εκδώσω. Υπάρχουν όμως τραγούδια μου τα οποία δεν διαβάζονται. Είναι άθλια. Και λέω: πρέπει να ανάψω λαμπάδες σε κάποιους συνθέτες που μελοποίησαν αυτούς τους άθλιους στίχους. Εγώ τους στίχους τους γράφω όταν αρπάζομαι από μια λέξη. Και πάνω σε αυτή τη λέξη αρχίζεις να υφαίνεις το γύρω γύρω. Το ίδιο γίνεται όταν βλέπεις εικόνες. Αυτό το πράγμα σε εμπνέει!»
.
«Είμαι απλά ένας συγγραφέας»
.
«Νομίζω πως είμαι απλά ένας συγγραφέας. Αυτός ο τίτλος μού ταιριάζει. Γιατί και η ποίηση και η στιχουργική έρχονται μέσα από τη συγγραφή. Το ένα με ξεκουράζει από το άλλο και το ένα αναπληρώνει το άλλο. Εμένα μου αρέσει πολύ η παράδοση. Μέσα από την παράδοση αντλώ λέξεις. Έχω μαζέψει σε ένα τετράδιο χιλιάδες λέξεις που θεωρώ πως θα με εμπνεύσουν για να το εκδώσω. Όμως οι λέξεις αυτές μένουν εκεί μέσα νεκρές. Γιατί τα χρόνια πέρασαν κι όπως φαίνεται θα πάρει το δρόμο του σκουπιδοτενεκέ».
.
.
.
Η δόξα των ανέμων
.
."Οχτώ Νοέμβρη. Εποχή των χρυσανθέμων
-γυαλί σπασμένο το κορμί σου καταγής.
Ντυμένη θαύματα στη δόξα των ανέμων
τον αιματόφυρτο καιρό αιμορραγείς
.
Οχτώ Νοέμβρη πια ποτέ δε θα ξανάρθει
σαν θεατρίνα που έχει σβήσει αλκοολική
κι ένα παιδί που μεγαλώνει μες τη στάχτη
θα διδαχτεί απ' τους θεούς τη μαντική
.
Μες τα νεκρά τα καφενεία πέφτει χιόνι
κι έξω περνάει μια κηδεία της συμφοράς.
Των αισθημάτων λάμπει πάντοτε το αφιόνι
σ' ένα κουτί μέσα κλεισμένο ζαφοράς
.
Πρέπει να μάθεις να διαβάζεις το σκοτάδι
σαν ένα σώμα, στην αρχή συλλαβιστά.
Να κατακτήσεις και το μπλέ που είναι στον Άδη.
Να ιδρώνουν θάνατο οι χορδές και τα πνευστά
.
Σ' ένα δωμάτιο τρεις γιατροί συλλογισμένοι
πίνουν θανάτους μιας ζωής πριν μ' αρνηθεί.
Και συνεχώς με ψηλαφίζουν σαστισμένοι
γιατί τι μέλλον μου λυσσάει για να σωθεί
.
Παλιά φεγγάρια της αγάπης τα μπακίρια.
Πλεχτές κουβέρτες με τοπάζι και χρυσό.
Μυρίζουν κίτρινο και δάφνη τα σανίδια
και πίνω αρώματα και οινόπνευμα να ζω
.
Μες στις βελόνες του ένας ράφτης καρφωμένος
-διαμάντια το αίμα του, καρφίτσες και κλωστές.
Ένα παλτό μεταποιεί σαν μαγεμένος
να το φορέσουν των ανέμων εραστές
.
Οχτώ Νοέμβρη και το σπίτι ταξιδεύει
σ' ενός σουλτάνου τις αυλές ψηφιδωτό.
Του σώματός μας τα κρυφά και τα ερέβη
μόνο της τέχνης μας φυλούν την κιβωτό
.
Ποιμένες άγγελοι στα μωβ των αθανάτων
πενθούν και ψάλλουν τη μεσίστια ζωή.
Κι εγώ στο έλεος πενθώ των αοράτων
και των προβάτων που πηγαίνουν για σφαγή
.
Απόψε τίποτα δεν έχεις να δηλώσεις.
Η νομιμότητά σου εξωπραγματική.
Αρκεί σαν γράμμα τη ζωή σου να διπλώσεις
κι ύστερα παίζεις κοπτική και ραπτική
.
Οχτώ Νοέμβρη. Εορτή των Αρχαγγέλων.
Των Μιχαήλ και Γαβριήλ Ταξιαρχών.
Δεν έχει νόημα πως κάψαμε το μέλλον.
Το κέρδος μένει και σωμάτων και ψυχών
.
Κι όπως τις ροζ τις εποχές των χρυσανθέμων
πλανόδιοι θίασοι πουλούσαν μαγικά
έτσι κι εσύ μέσα στη δόξα των ανέμων
τα αινίγματά σου αθροίζεις με μηδενικά "
Τα παγώνια της θάλασσας
.
"Τον άγγελο που ντύθηκες με νύχτα
τον είδα να φυλάει μια σκεπή.
Στα πόδια φώτα και στα χέρια νύχτα,
σημάδευε τα λόγια στη σιωπή,
πουλί μαλαματένιο μες στα δίχτυα
.
Της θάλασσας παλεύουν τα παγώνια,
τον ύπνο φαρμακώνουν του ψαρά.
Μετάξι φέρνουν απ’ την Καρχηδόνα
και της παράδεισός μου τα νερά
βουλιάξανε κι ετούτο τον αιώνα
.
Ποιος είναι ο φονιάς και ποιος δικάζει,
ποιος λιγοστεύει τ’ άνθος απ’ τη γη;
Ποιος ρήμαξε στου κόσμου το μαράζι
και στα βαθιά τον πήρε η ζωή
να μάθει καθαρά να λογαριάζει;
.
Τα χέρια σου κεντήσανε καράβι
για να ξεχνάς του πόντου τ’ ανοιχτά.
Σε σκοτεινό σε ρίξανε πηγάδι
μ’ Απρίλη μήνα και με θανατά
να βρεις την πληρωμή μες στο σκοτάδι."
αναφορά ΕΔΩ :
http://www.lexima.gr/lxm/read-512.html
και ΕΔΩ :
http://bougepas.blogspot.com/2007/07/blog-post_20.html.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
